 |
Ειλικρινά, δεν έχω απάντηση αν έχουν κάποιο όφελος οι παρεμβάσεις της Ρεπούση. Είναι πάντως, φανερό ότι απολαμβάνει, με μία ιδιότυπη φιλαρέσκεια, τις αντιδράσεις του «πατριωτικού» όχλου. Αυτού που ψάχνει ευκαιρία να κραυγάσει την αφοσίωσή του στις «πατροπαράδοτες» αξίες της «φασματικής» του πατρίδας. Σε κάθε περίπτωση η Ρεπούση ανοίγει θέματα ουσίας, τα οποία όμως δεν αποφέρουν κανένα αποτέλεσμα. Φλυαρούν όλοι για ένα διάστημα, εκτονώνονται και μετά απόλυτη σιωπή! Εκτονώνεται κι η ίδια, χαλαρώνει και ετοιμάζεται να «ξαναχτυπήσει». Κι έτσι, όλοι μαζί, δίνουμε την ωραία μας παράσταση και πέφτουμε κουρασμένοι, για «ύπνο»…
Ίδια περίπτωση και με τα αρχαία ελληνικά. Όλοι κάτι θα πούμε αλλά τίποτα δεν θα αλλάξουμε. Γιατί μέσα στη βουή του οργισμένου πλήθους, δύσκολα θα ακουστούν οι φωνές αυτών που, πραγματικά, ξέρουν τι γίνεται στα σχολεία. Έχετε δει κανέναν σοβαρό άνθρωπο να μιλάει στα μίντια για τη γλώσσα; Ποιος θα τολμήσει να διαλεχθεί με τη βαρβαρότητα των «μαχητών» που αισθάνονται τόσο βέβαιοι για τις «ιερές» τους απόψεις;
Nα, όμως ποια είναι η πραγματικότητα, πίσω από τις πόρτες των τάξεων. Οι μαθητές διδάσκονται περίπου, 800 ώρες αρχαίων ελληνικών, από την Α’ Γυμνασίου έως τη Γ’ Λυκείου και από αυτές, οι μισές αφιερώνονται στη γραμματική και στο συντακτικό. Εν τω μεταξύ, το ποσοστό των μαθητών που έχει αντίληψη της διδακτικής ύλης του μαθήματος, όταν τελειώνει το σχολείο, είναι κάτω από το 20% (το 80% δεν ξέρει τι διδάχθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια)!Το ποσοστό αποτυχίας (κάτω από τη βάση) στο άγνωστο κείμενο των Πανελλαδικών (όχι στο γνωστό που το παπαγαλίζουν στη μετάφραση) είναι πάνω από 70%.Τέλος, σπανίως υπάρχει μαθητής της Θεωρητικής Κατεύθυνσης που μπορεί με αυτοπεποίθηση να αρθρώσει μία μικρή παράγραφο για το έργο του Θουκυδίδη, του Ξενοφώντα, των τραγικών, του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα. Συμπέρασμα: Πλήρης αποτυχία του ελληνικού σχολείου να διδάξει το μάθημα στα παιδιά! Τραγικό το αποτέλεσμα! Χαμένος χρόνος 800 ωρών, για τη συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών (εκτός κι να μας ενδιαφέρουν μόνο, οι ελάχιστοι)!
Αν θέλουμε, λοιπόν, να σταματήσουμε να μας φτύνουν και να νομίζουμε ότι ψιχαλίζει, πρέπει να βρούμε τρόπο να κάνουμε το μάθημα χρήσιμο, στα πλαίσια της γλωσσικής αγωγής. Πώς θα τα καταφέρουμε; Ας ψάξουμε, ας πειραματιστούμε, ας αλλάξουμε τα πάντα. Όχι να μειώσουμε τις ώρες, αλλά να τις κάνουμε δημιουργικές. Εδώ χρειάζονται οι ειδικοί γιατί το ζήτημα είναι τεχνικό.
Πρώτα όμως να συμφωνήσουμε τι φταίει. 1. Από τη σύσταση του ελληνικού κράτους, ό,τι υπήρχε από το παρελθόν το κουβαλήσαμε «θεοποιημένο» στο παρόν, για να φτιάξουμε την κυρίαρχη εθνική ιδεολογία. Η Αρχαία Ελληνική Γραμματεία χρησιμοποιήθηκε από άσχετους για να προσφερθεί ως αυθεντία στους απαίδευτους και φανατικούς. Εκκλησία, κυβερνήσεις, ετερόφωτη πνευματική ελίτ και εθνικολαϊκισμός προέταξαν την ελληνική γλώσσα ως φετίχ και όχι ως βίωμα. 2. Η αποσπασματικότητα με την οποία διδάσκονται τα αρχαία ελληνικά στο σχολείο, εμποδίζουν τον μαθητή να τα συνδέσει με τη νεοελληνική σκέψη και γλώσσα. Δεν υπάρχει συνέχεια και ενότητα στη γλωσσική αγωγή. 3. Η υποκρισία της νεοελληνικής διανόησης οδήγησε στην επικράτηση ενός «φιλολογικού κατεστημένου» που επέλεξε να υιοθετήσει την τυπολατρία του Εξαρχόπουλου (διδακτικός φορμαλισμός) και όχι τα φωτεινά μυαλά του Δελμούζου και του Γληνού. Συντακτικό και γραμματική, αποστήθιση τύπων και καμία σύνδεση με τη νεοελληνική γλωσσική εξέλιξη. 4. Οι φιλολογικές σχολές είναι, εδώ και δεκαετίες, αντάξιες της ακαδημαϊκής παρακμής τους. Μόνο θλίψη προκαλεί η προετοιμασία των φιλολόγων. 5. Το εξετασιοκεντρικό σύστημα του σχολείου απαγορεύει στον μαθητή να ευχαριστηθεί και να βιώσει το αρχαίο κείμενο. Μισούν τα αρχαία ελληνικά οι μαθητές, όπως η φύση προβλέπει για κάθε είδος καταναγκασμού. Εδώ, πρέπει να μάθουν οι «όσιοι αρχαιολάτρες» ότι οι αρχαίοι δεν είχαν συντακτικό και γραμματική! Μάθαιναν τη γλώσσα στην πράξη, γράφοντας και μιλώντας.
Το σημαντικότερο, όμως, πρόβλημα είναι το εξής: Οι μαθητές δεν γράφουν, δεν παράγουν λόγο, δεν κατακτούν ενεργητικά τη γλώσσα! Στα αρχαία ελληνικά, στη λογοτεχνία, στην έκθεση, η παραγωγή τους είναι ελάχιστη. Το σχολείο τους πλασάρει σαν «ημίθεους», σπουδαίους πρόγονους, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη για να τονώσει την εθνική τους συνείδηση αλλά αυτό που καταφέρνει είναι να καταστρέψει τη δική τους. Είναι σα να τους λένε: «βλέπεις, ρε χαμένε, τι έγραψε ο Θουκυδίδης; Μάθε καλά την ανάλυση από το βοήθημα και νιώσε περήφανος ως “Έλληνας”! Όσο για σένα, άμα γράψεις ποτέ τέτοιο κείμενο, έλα να μου τρυπήσεις τη μύτη…».
Πρέπει να καταλάβουμε ότι η γλώσσα μας επέζησε, για αιώνες, όχι ως «λείψανο» που το αναστήσαμε για να ξαναθυμηθούμε τους αρχαίους. Έφτασε, μέχρι σήμερα, ως μηχανισμός πολιτισμού, ακόμα και μέσα στη Ρώμη, στο Βυζάντιο και στην οθωμανική διοίκηση. Όλο και κάτι έκαναν οι φιλόσοφοι, οι παπάδες, οι γραμματικοί και δάσκαλοι που ποτέ δεν έλειψαν από όλες τις εποχές, Η γλώσσα, λοιπόν, δεν υπάρχει ως κανόνας αλλά ως κατάκτηση επενέργειας και δυναμικής πνευματικής δράσης.
Ας σταματήσουμε, λοιπόν, να συζητάμε για αυτή με ποδοσφαιρικούς όρους. Ας το πάρουμε χαμπάρι. Αν δεν παράγουμε σύγχρονο πολιτισμό η ελληνική γλώσσα δε σώζεται με τίποτα. Θα χαθεί κι αυτή μαζί με τα κουφάρια των φαντασιώσεων που μας καταδιώκουν. Η γλώσσα είναι κώδικας ζωντανός που τρέχει και δεν κλείνεται στα «φέρετρα» της τυπολατρίας. Είναι συνέχεια με σημεία που ψάχνουν τόπο να ακουμπήσουν. Χωρίς ιδέες, γνώσεις, επιτεύγματα και δημιουργίες οι γλώσσες πεθαίνουν, τραβώντας μαζί τους στον τάφο, τους νεκροθάφτες τους…
*Ο Ανδρέας Ζαμπούκας είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας.
