(Ακούγεται καλύτερα υπό τους ήχους του Boat on the River)
Βίκυ Κώστα
Ο ήχος που φτάνει στα αυτιά μου σαν μελωδία. Καμωμένη από χέρια κάποιας νεράιδας που λούζει τα μαλλιά της στα κρυστάλλινα νερά τους, υπό το φως του φεγγαριού. Η εικόνα ενός διαβάτη που όλο τρέχει, γεμάτος θύμισες, αλλά χωρίς προορισμό. Μέσα τους, ζωντανοί οργανισμοί που παλεύουν ενάντια στα «θεριά». Όχι της φύσης, στην οποία ανήκουν, αλλά αυτού του κόσμου, που θέλησε να φορτώσει τα ποτάμια με τα «άπλυτά» του.
Ναι, ο πολύπαθος Καλαμάς, ο Αώος, ο Άραχθος και ο Λούρος με δρόσιζαν σαν παιδί και διαμόρφωναν έναν ονειρικό κόσμο στη φαντασία μου. Οι Ηπειρώτες είμαστε άρρηκτα συνδεμένοι με τα ποτάμια μας, το νερό και τη ροή τους. Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε δίπλα τους. Χαρές, λύπες, αγωνίες, τις πλέξαμε με το μουρμουρητό του ρέματος και τις κάναμε τραγούδι. Μοιρολόι. Αργό, συρτό σκοπό στον ρυθμό του ποταμού, μα συνάμα ρυθμό που έχει μέσα του την απίστευτη δύναμη, τον όγκο της ροής του. «Φουσκωμένου» από τα νερά που έχουν κατηφορίσει από της περήφανες πλαγιές των βουνών. Κάπου στην πορεία, ξεχάσαμε τους ισχυρούς δεσμούς μας με το υγρό στοιχείο, στο όνομα της ανάπτυξης. Και πήγαμε κόντρα στο ρεύμα, θολώνοντας τα νερά που κάποτε μέσα τους αντικατοπτρίζονταν τα όνειρα, ο ανεκπλήρωτος έρωτας, ο πόθος της επιστροφής και τ’ ανταμώματος, μα και η λύπη του μισεμού.
Τα ποτάμια μας, όμως, συνεχίζουν να ζουν και να προσφέρουν, παρά τα χτυπήματα που δέχονται. Χτυπήματα από τα σκουπίδια, τα λύματα και τα φράγματα που χτίζονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο Καλαμάς. Τον είχα στο μυαλό μου διαφορετικά, μέχρι την πρώτη μου επίσκεψη στον παραπόταμό του στην Κληματιά, πριν από λίγα χρόνια. Το θέαμα αποκρουστικό: νεκρά ψάρια και βατράχια, βρωμιά και δυσωδία. Κι όμως, ο Καλαμάς, καταφέρνει να «αυτοκαθαριστεί» φυσικά και να αποβάλλει τα ρυπαντικά φορτία που δέχεται από τα Γιάννενα, μέχρι το δέλτα του.
Στον αντίποδα, ο Αώος δίνει το… καλό παράδειγμα, λόγω της εξαιρετικής του κατάστασης. «Κρυστάλλινα» και τα νερά του παραποτάμου του, του Βοϊδομάτη, η φήμη του οποίου φτάνει στα πέρατα του κόσμου, αλλά και του Σαρανταπόρου. Ποιος δεν έχει τολμήσει μια βουτιά στα παγωμένα νερά τους; Παράλληλα, ο Αώος, αποτελεί ίσως το τελευταίο μεγάλο ποτάμι της Ελλάδας, στο οποίο ακόμη και σε υψόμετρο 800 μ. μπορεί να δει κανείς χέλι.
Τα παραπάνω, αποτυπώνονται, μεταξύ άλλων, στα πρώτα σημαντικά στοιχεία του πρώτου στην ιστορία μας Εθνικού Προγράμματος Παρακολούθησης της Οικολογικής Ποιότητας των υδάτων στους ποταμούς. Το πρόγραμμα υλοποιείται από επιστήμονες του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
Μεταξύ αυτών, ο περιβαλλοντολόγος-ποταμολόγος Γιώργος Χατζηνικολάου, ο οποίος μου δήλωσε «σχετικά αισιόδοξος» για την πορεία των ποταμών της Ηπείρου. Και ότι τα σώζει το έντονο ανάγλυφο της περιοχής και σίγουρα όχι τα σχέδια για τη δημιουργία νέων φραγμάτων. Τα ποτάμια μας, λοιπόν, μας δείχνουν τον δρόμο.
Δεν έχουν φωνή, όμως, να μας εκφράσουν τον «πόνο» τους κάθε φορά που τα πληγώνουμε και αγνοούμε ότι προϋπήρχαν των μεγαλεπήβολων σχεδίων. Γι’ αυτό, ας ακούσουμε τη βοή τους, ας δούμε την πορεία τους και την ανεξάντλητη δύναμή τους, σε έναν σκληρό κόσμο που τους μοιάζει, καθώς κυλά γρήγορα και παρασέρνει τα πάντα στο πέρασμά του…
