Δημήτρης Αργυρός
Δεν ξέρω, αν μπορούμε να καταλάβουμε τις βαθύτατες αιτίες της κατάρρευσης και της παρακμής του ΣΥΡΙΖΑ, δίχως να αναλύσουμε την ακμή και την παρακμή του ευρωκομμουνιστικού κινήματος.
Θεωρία
Ο ευρωκομμουνισμός ήταν ένα ιδεολογικό / πολιτικό ρεύμα του κομμουνιστικού κινήματος του 20ου αιώνα.
Ο ευρωκομουνισμός αναπτύχθηκε στην δεκαετία του 1970 έως το 1990 στην Ευρώπη με βάση το ΚΚ Ιταλίας, το ΚΚ Ισπανίας και σε ένα βαθμό το ΚΚ της Γαλλίας και στην Ελλάδα το ΚΚΕ εσωτερικού.
Το εν λόγω κομμουνιστικό ρεύμα βρέθηκε σε αντίθεση με την ΕΣΣΔ και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες (πλην της Ρουμανίας) εξαιτίας των επεμβάσεων της ΕΣΣΔ στο εσωτερικό των «σοσιαλιστικών κρατών» με αφορμή τις στρατιωτικές επεμβάσεις της ΕΣΣΔ στην Ουγγαρία το 1956 και στην Τσεχοσλοβακία το 1968.
Επίσης άσκησε κριτική στο «υπαρκτό σοσιαλισμό» για την απουσία μιας κοινοβουλευτικής πολυκομματικής δημοκρατίας. Αλλά και για τον πλήρη κρατικό/κομματικό έλεγχο της οικονομίας και της κοινωνίας.
Βασικό γνώρισμα στον ευρωκομουνισμό ήταν η πολιτική βούληση να υπάρχει ένας σοσιαλισμός με δημοκρατία, ελευθερία και πολιτικό πλουραλισμό.
Επίσης έδιναν μεγάλη έμφαση στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρας σε σχέση με το κοινωνικό μετασχηματισμό. Δηλαδή, υπήρχε μια διαφωνία στη δογματική αντίληψη για την σοσιαλιστική οικοδόμηση, όπως εκπορεύονταν από το σοβιετικό μαρξισμό.
Τέλος, με βάση την τοποθέτηση του Γκράμσι, μίλαγε για ένα σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, όπου ο πόλεμος των θέσεων ( ιδεολογικός και πολιτιστικός αγώνας) προηγείται του πολέμου κινήσεων ( άμεσος επαναστατικός αγώνας). Δηλαδή, επικεντρώνονταν σε ένα μακροχρόνιο σοσιαλιστικό μετασχηματισμό πολύ κοντά στην «ορθόδοξη» ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατική γραμμή.
Πρόκειται για μια θέση, η οποία απορρέει από την ύπαρξη μίας αναπτυγμένης κοινωνίας των πολιτών στην δύση που αναστέλλει την δυνατότητα μιας επαναστατικής πάλης, όπως π.χ. στην Ρωσική Επανάσταση.
Η αλήθεια είναι πως από διαφορετική οπτική γωνία την ίδια θέση έχει σήμερα και το ΚΚΕ, όταν αναμασά την ανωριμότητα των συνθηκών αλλά και η πλειοψηφία της άκρας αριστεράς. Κατά συνέπεια μην ρίχνουμε την ευθύνη μόνο στο ΣΥΡΙΖΑ για την ήττα ή την προδοσία του αντιμνημονιακού αγώνα.
Από την θεωρία στη πράξη
Ο ευρωκομμουνισμός σε σύντομο χρονικό διάστημα εγκατέλειψε την προοπτική του σοσιαλιστικού δημοκρατικού μετασχηματισμού της Δυτικής κοινωνίας. Αφορμή στάθηκε η ήττα του ειρηνικού δρόμου για τον σοσιαλισμό στην Χιλή του Αλιέντε. Στην Χιλή του Αλιέντε αποδείχθηκε ότι το σύστημα δεν θα επιτρέψει την ειρηνική κοινοβουλευτική οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Κατά συνέπεια χρειάζεται επαναστατική δράση για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει την ύπαρξη ενός σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία και ένα πραγματικό πλουραλισμό. Άλλωστε ο κομμουνισμός δεν είναι η κρατική κομματική δικτατορία αλλά η κοινωνία των «ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών». Ο ευρωκομουνισμός με την σειρά του την ήττα του Αλιέντε τη «διάβασε» ως αδυναμία σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Ακόμη χειρότερα στην Ιταλία μέσα στην κορύφωση του ταξικού αγώνα 1977-1980 που πήρε ένοπλα χαρακτηριστικά ο ευρωκομμουνισμός εξέφρασε την γραμμή του «ιστορικού συμβιβασμού». Την πολιτική της κυβερνητικής συμμαχίας του ΚΚΙ με τους Χριστιανοδημοκράτες του Α. Μόρο (τον εκτέλεσαν οι «Ερυθρές Ταξιαρχίες»), με στόχο να σωθεί η αστική δημοκρατία από τον φασισμό και την ένοπλη άκρα αριστερά, κάτι που και τυπικά τον μετέτρεψε σε οργανικό πολιτικό τμήμα του καπιταλιστικού συστήματος.
Ο ευρωκομμουνισμός ύστερα από την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» απέβαλε την κομμουνιστική φορεσιά του και μετατράπηκε στο κύριο τμήμα της ευρωπαϊκής, ευρωκρατικής αριστεράς. Ανανεώνοντας το σοσιαλδημοκρατικό στρατόπεδο σε πιο δεξιόστροφη , τεχνοκρατική, νεοφιλελεύθερη αντίληψη.
Ας σημειωθεί ότι στην Ιταλία του παντοδύναμου ΚΚΙ η μετατροπή του σε δημοκρατικό αριστερό κόμμα οδήγησε στην πλήρη αποδυνάμωση και την πολυδιάσπαση της αριστεράς. Με αποτέλεσμα την πλήρη και ολοκληρωτική ηγεμονία μίας νέας Μπερλουσκολικής δεξιάς που με άλλο τρόπο συνεχίζεται και σήμερα.
Βέβαια η εν λόγω εξέλιξη αφορά το 80% των περιπτώσεων των ευρωκομμουνιστικών κομμάτων. Υπάρχει ένα 15% που κράτησε μια αριστερή χροιά, όπως η ΕΑΡ που έφτιαξε το ΣΥΝ μαζί με τον σταλινικό ΚΚΕ. Τέλος υπάρχει ένα 5% που επιχείρησε να ανανεώσει το ευρωκομμουνιστικό πρόγραμμα όπως πχ η ΑΚΟΑ που δημιούργησε μαζί με το ΣΥΝ και δυνάμεις από την άκρα αριστερά, τον ΣΥΡΙΖΑ.
ΣΥΡΙΖΑ : φάρσα ή τραγωδία;
Με βάση την παραπάνω ανάλυση ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μια απόπειρα επανίδρυσης της αρχικής ευρωκομμουνιστικής προοπτικής στις συνθήκες των ΕΕυρωνομόδρομων και των καπιταλιστών ολοκληρώσεων.
Ακολουθώντας σε ένα μεγάλο βαθμό τα ίδια θεωρητικά και πολιτικά εργαλεία με τον ιστορικό ευρωκομμουνισμό, στις κρίσιμες ιστορικές στιγμές έπαιξε το ίδιο πολιτικό ρόλο και φαίνεται να έχει την ίδια πολιτική κατάληξη.
Ο αρχικός ΣΥΡΙΖΑ υπεράσπιζε μια πολιτική γραμμή στην οποία υπήρξε η συνύπαρξη των ρευμάτων της Ελληνικής μεταρρυθμιστικής και αντικαπιταλιστικής και αντιιμπεριαλιστικής αριστεράς. Δηλαδή η ριζοσπαστική αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ ήταν η ενότητα της μεταρρυθμιστικής και επαναστατικής αριστεράς, όπως ο ευρωκομμουνισμός ήταν η ενότητα του κομμουνισμού ( της κοινωνίας των ελεύθερων συνεταιρισμένων παραγωγών) με τον καπιταλιστικό κοινοβουλευτισμό και την καπιταλιστική οικονομία και κοινωνία.
Συνεχίζουμε: Όταν οι συνθήκες τον ανέβασαν στο κύμα του κυβερνητισμού την εποχή του σκληρού αντιμνημονιακού αγώνα επέλεξε να στηρίξει το σύστημα και να σταθεί με το ρεύμα «μένουμε Ευρώπη».
Ενώ δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι ο Ελληνικός «ιστορικός συμβιβασμός» υπήρξε το 1989-1990, όπου ο ΣΥΝ (μαζί με το ΚΚΕ ) έκαναν κυβέρνηση με την ΝΔ και στην συνέχεια έκαναν κυβέρνηση όλοι μαζί (ΝΔ/ΠΑΣΟΚ/ΣΥΝ).
Και σε αυτό το σημείο βρίσκεται ο βαθύς συστημικός χαρακτήρας του συνόλου της κοινοβουλευτικής αριστεράς. Κάτι που αναδείχθηκε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην σύγκρουση του αντιμνημονιακού αγώνα.
Η πλήρη απαξίωση του ΣΥΡΙΖΑ με το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ τον οδήγησε να χάσει κάθε πολιτική υπεραξία είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά είτε από «τα πάνω», είτε από «τα κάτω», όπως είδαμε συνέβη με το ιστορικό ΚΚ Ιταλίας, όταν έγινε δημοκρατικό αριστερό κόμμα.
Και με τον Ελληνική νέα δεξιά, τύπου Μπερλουσκόνι, να μην είναι άλλη, από την δεξιά της οικογένειας Μητσοτάκη που έχει «αγοράσει» το κέντρο και ολίγο από την αριστερά.
Κατά συνέπεια ακόμη και να ανατραπεί ο Μητσοτάκης, ο Μητσοτακισμός θα μείνει εκτός και αν υπάρξει επαναστατική ανατρεπτική δράση.
Σε τελευταία ανάλυση, αν δούμε την σχέση του ευρωκομουνισμού με το ΣΥΡΙΖΑ σίγουρα ο νους μας θα πάει την θέση του Κ. Μαρξ: Η ιστορία επαναλαμβάνεται 2 φορές, η πρώτη ως τραγωδία και η δεύτερη ως φάρσα.
