Παναγιώτης Τζανετής
Μετά την εκλογική του ήττα, ακριβώς πριν από 100 χρόνια, ο Βενιζέλος έφυγε μακριά από την Ελλάδα και έφθασαν οι περιηγήσεις του μέχρι το Μάτσου Πίτσου.
Έχαιρε διεθνούς κύρους και παντού τον υποδεχόταν πολύ πιο θερμά από ότι οι Έλληνες εκλογείς. Επίσης ξαναπαντρεύτηκε και μετέφραζε Θουκυδίδη, ενώ η καταστροφή επωαζόταν.Ο κ. Τσίπρας εδώ και ενάμισι χρόνο δεν έκανε τίποτε από όλα αυτά. Προφανώς δεν είναι Βενιζέλος, ούτε καν βενιζελικός, οπότε διερωτάται κανείς αν υπάρχουν αναλογίες;
Ο Ελ Βενιζέλος, εισήλθε κι αυτός ως παρείσακτος στην κεντρική πολιτική σκηνή λόγω μιας έκτακτης κατάστασης. Ενώ το καθεστώς παρέπαιε, στον απόηχο του «ατυχούς» πολέμου του 1897, αυτός σύντομα διέσωσε το κύρος του καθεστώτος και μετέτρεψε τον διάδοχο από στόχο, σε μυθικό στρατηλάτη και Κωνσταντίνο ΙΒ’, απογοητεύοντας έτσι πολλούς από τους «σκληρούς» υποστηρικτές του. Οι οποίοι υποστηρικτές, χαιρέκακα του το υπενθύμιζαν λίγα χρόνια αργότερα, όταν η βασιλική οικογένεια που διασώθηκε, διοργάνωνε τον αναθεματισμό του στο Πεδίο του Άρεως.
Πράγματι, υπέστη τα πάνδεινα στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, από τους γερμανόφιλους των Ανακτόρων. Ανοικτή κατασκοπεία από την Βασίλισσα Σοφία της γνωστής λεωφόρου, αποπομπή δύο φορές παρά την ισχυρή κοινοβουλευτική του πλειοψηφία, άρνηση επί δίμηνο να ορκιστεί από τον Βασιλέα (καλοκαίρι 1915) με πρόφαση την ασθένεια του άνακτος, καθώς και διαπόμπευση του ως προδότη-πρόθυμου να παραδώσει την Καβάλα στους Βούλγαρους κατ’ εντολή των Άγγλων (διαρροές απόρρητων εγγράφων από το Παλάτι προς τα ΜΜΕ της εποχής). Αυτό το παιγνίδι με την υποκριτική αφοσίωση στην Μακεδονία, όσων θα τα έκαναν στη συνέχεια ρόιδο με τους Τούρκους, ίσως και να θυμίζει κάτι.
Υποκριτική, γιατί όλα αυτά τα έλεγαν οι άνθρωποι που πράγματι παρέδωσαν, στην συνέχεια, την Καβάλα στους Βούλγαρους χωρίς να πέσει τουφεκιά και οδήγησαν το Δ’ Σώμα Στρατού στην ατιμωτική ομηρία του Γκαίρλιτς. Οι ίδιοι που κέρδισαν τις εκλογές με το λενινιστικής/ντεφιτιστικής έμπνευσης σύνθημα «Οίκαδε» και μόλις ανέλαβαν υλοποίησαν το ακριβώς αντίθετο.
Δεν εκπλήττει κανέναν το μίσος των αντιπάλων που διοργάνωσαν αφορισμούς, προγραφές, απόπειρες δολοφονίας, καταδίκες σε θάνατο, με αποκορύφωμα την απαγόρευση ακόμη και της ταφής του στην Αθήνα. Αυτοί είχαν τους λόγους τους αφού η ανατροπή ενός καθεστώτος αφήνει και πολλούς παραπονούμενους. Όμως ο λαός πως είναι δυνατόν να έδωσε την πλειοψηφία σε όσους έπρεπε να μην έχουν που να κρυφτούν, αναρωτιούνται σήμερα οι μαθητές της Ιστορίας.
Ναι, υπήρξε δυνατόν και ο Βενιζέλος ήταν τελικώς αυτός που έπαθε τα λιγότερα! Παρά την αναχώρηση μάλιστα, η δαιμονοποίηση του συνεχίστηκε. Λόγω του δεύτερου γάμου με την πάμπλουτη Έλενα Σκυλίτση – Βενιζέλου, οι αντίπαλοι του ασχολούντο με το αν ήταν τελικώς και προικοθήρας. Έτσι, δεν ασχολήθηκαν επαρκώς με το ότι οι ίδιοι βάδιζαν με βήμα ταχύ προς το Γουδή.
Αλλά και οι συμπαγείς, ενθουσιώδεις και αμέριμνες πλειοψηφίες των οπαδών τους πως συμπεριφέρθηκαν άραγε όταν ήρθαν τα δύσκολα; Τον Σεπτέμβρη του 1922, λίγο μετά την Καταστροφή κι ενώ ήδη είχε αποβιβαστεί στο Λαύριο ο Πλαστήρας κι ετοιμαζόταν να βαδίσει προς την Αθήνα και τα Ανάκτορα, υπήρξε μια αγωνιώδης έκκληση. Τα Ανάκτορα απευθύνθηκαν προς τα πλέον πιστά στον Βασιλέα αρβανιτοχώρια των Μεσογείων, προκειμένου να προτάξουν κάποια αντίσταση, ώστε να δοθεί χρόνος διαφυγής. Κι οι πιστοί Αρβανίτες τους απάντησαν: Ευχαρίστως, αλλά μετά τον τρύγο…
ΑΓΙΑΖΕΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΑ ΜΕΣΑ;
Μα θα πει κανείς τα έκανε όλα ο Βενιζέλος ηθικά και ανεπίληπτα; Αυτός δεν ήταν που είχε τόσες ευθύνες για τον δολοφόνο Γύπαρη, για την απροσχημάτιστη και βίαιη παρέμβαση των Γάλλων στα εσωτερικά της χώρας, για την εκστρατεία στην Ουκρανία, για την ριψοκίνδυνη χρησιμοποίηση του ελληνικού στρατού ως αναλώσιμης προφυλακής των Άγγλων, για την προδοτική εξέλιξη των Δημοκρατικών ταγμάτων ασφαλείας, για το Ιδιώνυμο, για την συμπάθεια προς τον Μουσολίνι, για την πρόταση να δοθεί το Νόμπελ Ειρήνης στον Κεμάλ, για τα πραξικοπήματα του 1933 και 1935; Όπως θα έλεγε κι ο ίδιος: «Ελενίτσα, οι μεγάλοι μαστόροι κάνουν τα μεγάλα λάθη!»
Και όποιος νομίζει ότι τα έλεγε όλα αυτά, ελαφρά τη καρδία, ίσως αγνοεί ότι από όλη την αρχαία γραμματεία επέλεξε να μεταφράσει τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Είχε στο μυαλό του τον διχασμό, που πάλεψε πολύ για να τον αποφύγει αλλά όταν πια ξεκίνησε ο Βενιζέλος έδρασε έτσι ώστε να επικρατήσει πάση θυσία. Γιατί ήττες στην ζωή του γνώρισε πολλές αλλά μόνο στις κάλπες.
Σε ένα μεγάλο πολιτικό έργο, ενυπάρχουν συχνά σφοδρές αντινομίες ανάμεσα στις ηθικές αξίες με την στενή έννοια και στις ανάγκες του «ανώτερου» στόχου. Δεν εννοώ ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα αλλά ότι είναι πολύ εύκολο από την άλλη, να οχυρωθεί κανείς πίσω από μια απαιτητική στάση ενός άπραγου και αμέτοχου, που δεν συγχωρεί το παραμικρό, ασχέτως πρόθεσης.
Μια χαρακτηριστική τέτοια αντινομία προς τις ηθικές επιταγές υπήρξε η έγγραφη απάντηση του Λάμπρου Τζαβέλλα, στα τέλη του 18ου προς τον Αλή Πασά που ξεκινά λέγοντας: «Αλή πασά, χαίρομαι όπου εγέλασα ένα δόλιο….» Ο Καντ τον ίδιο καιρό άλλα έγραφε για την εξαπάτηση. Προφανώς όμως θα αναγνώριζε την ηθική ανωτερότητα ενός ανθρώπου που τα λέει όλα αυτά σε κάποιον που κρατούσε όμηρο τον γιό του Φώτο και ο οποίος δόλιος απατήθηκε γιατί κακώς υπολόγισε ότι δια της «συμφωνίας» αυτής τον κρατούσε στο χέρι, ότι διέθετε δηλαδή πανίσχυρο ενέχυρο. Η συμφωνία δολίως καταπατήθηκε, ξεγελώντας τον δόλιο…
Αν βρίσκει κάποιος αυτό το δίλημμα πολύ εύκολο, ας αναρωτηθεί σε πόσα ηθικά παραπτώματα υπέπεσε ο Κολοκοτρώνης στην Τριπολιτσά και πόσες στροφές χρειάστηκε να αφιερώσει στον Ύμνο προς την Ελευθερία ο Σολωμός προκειμένου να αποσείσει κάπως την αρνητική απήχηση των ατοπημάτων του. Όχι μόνο ψέματα αλλά και πλιάτσικα και φόνους χρειάστηκε ο ‘ανώτερος’ σκοπός ο οποίος συχνά δεν διέθετε καν την καθολικότητα των αξιών που καταπατούσε.
Δεν ψάχνω για νέο Κολοκοτρώνη ούτε για σφαγές αμάχων. Δεν διαθέτω εξάλλου την μαεστρία του Σολωμού στο να παρουσιάσω τις αντινομίες. Ακόμη περισσότερο, δεν ψάχνω ελαφρυντικά για προσωπικές ευθύνες προβεβλημένων στελεχών. Συναντώ όμως αρκετά στελέχη της αντιπολίτευσης που κατατρέχονται έντονα από το ερώτημα: Είναι τόσο άδικη στη κρίση της η ελληνική κοινωνία ώστε να συμφωνεί με τα ΜΜΕ; Απλώς, θέλω να θυμίσω ότι αντιμετώπισαν κι άλλοι δύσκολα προβλήματα απολογισμού αλλά σε κάθε περίπτωση δεν είναι σωστό να αφήνουμε την μεγάλη εικόνα να θολώνει.
Κι όχι τόσο για λόγους ακριβοδικίας, όσο γιατί κάτι τέτοιο θα αποτελέσει ένα ακόμη στοιχείο του σκηνικού καταστροφής που στήνεται.
