Παναγιώτης Τζανετής
Η τράπουλα της ελληνικής οικονομίας θα ξαναμοιραστεί μέσα στους επόμενους μήνες. Η απώλεια των εσόδων από τον τουριστικό τομέα, θα οδηγήσει πολλές μέχρι τώρα κερδοφόρες επιχειρήσεις στα όρια της πτώχευσης. Στο τι θα προκύψει από την κρίση αυτή θα έχει κομβικό ρόλο το κράτος, το οποίο αποφασίζει πλέον για την κατανομή του σπανίζοντος πόρου της ρευστότητας. Η κατανομή αυτού του πόρου είναι επιβεβλημένο να γίνει με όρους διαφανείς και προπαντός δίκαιους, όπως εξάλλου και σε κάθε άλλη διαδικασία triage(διαλογή και εκχώρηση προτεραιότητας επί σπάνιων πόρων).
Σε αυτό τον κανόνα συμφωνούν ακόμα και οι πλέον ακραιφνείς νεοφιλελεύθεροι. Αυτός ήταν άλλωστε και ο πήχης που έθεσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο διάγγελμα του για τα μέτρα στήριξης της ελληνικής οικονομίας: η δικαιοσύνη!
Είναι αλήθεια ότι πολλοί επαγγελματίες διακρίνουν εμφανή διάθεση ξεπέτας στα μέτρα υποστήριξης τους. Για παράδειγμα οι ιδιoκτήτες τουριστικών λεωφορείων άκουσαν με έκπληξη την οδηγία «κλειστό το airconditioning και ανοικτά τα παράθυρα». Από πολλών ετών τα παράθυρα των κλιματιζόμενων λεωφορείων δεν ανοίγουν. Ο εκσυγχρονισμός μάλιστα τελέστηκε με κρατική επιχορήγηση.
Στα αεροπλάνα τώρα, ενώ στα άλλα μέσα μεταφοράς θα τηρούνται οι αποστάσεις, υπήρξε φροντίδα να είναι όλες οι θέσεις γεμάτες. Τις ίδιες μέρες, ο επικεφαλής της Aegean Airlines, κ. Ευτύχιος Βασιλάκης φρόντισε να ενημερώσει πως η εταιρεία του έχει ζητήσει ήδη από την ελληνική κυβέρνηση κρατική στήριξη, αφήνοντας μάλιστα υπονοούμενα για τις βαριές συνέπειες, επί του ελληνικού τουρισμού, μιας τυχόν άρνησης του αιτήματος περί ειδικής μεταχείρισης.
Θα ήταν δίκαια, λοιπόν, η ενίσχυση της Aegean με πόρους προερχόμενους από την φορολογία του συνόλου του ελληνικού λαού και των ελληνικών επιχειρήσεων, όταν την ίδια στιγμή θα καταρρέουν χιλιάδες μικρομεσαίοι; «Φροντίδα» ήταν η προσεκτικά επιλεγμένη λέξη για την αεροπορική εταιρεία, από τον Γεωργιάδη, ενώ οι επίσης προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις για τινες μικρομεσαίους ήταν: «zombies και μπαταχτσήδες» (από τον Ζαββό, υφυπουργό του).
Βέβαια, όπως μας πληροφόρησε ο πρώην γραμματέας της ΚΝΕ κ. Θεοδωρικάκος, «καπιταλισμό έχουμε …». Βασικό συστατικό του καπιταλιστικού συστήματος θεωρείται, λένε, ο ανόθευτος ανταγωνισμός. Με λίγα λόγια, τo Δημόσιο δεν εγγυάται τα κέρδη κανενός επιχειρηματία, ο οποίος στην τελική όφειλε να έχει σχεδιασμό και για τις βροχερές μέρες, δεδομένης μάλιστα της μεγάλης κερδοφορίας των προηγούμενων ετών. Άρα, σύμφωνα με τη λογική τους, δεν μπορεί να έχει καμία αξίωση κρατικής ενίσχυσης ο κος Βασιλάκης και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να θέτει και τους όρους υπό τους οποίους εμείς θα τον βοηθήσουμε! Εκτός αν ο καπιταλισμός του κ Γραμματέα παλινδρομεί προς γενναιόδωρο σοσιαλισμό, όταν πρόκειται για φίλους της κυβέρνησης.
Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι κάθε είδους ενίσχυση της Aegean θα ήταν εξ ορισμού άδικη. Άλλωστε κάθε κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να εγγυάται την ύπαρξη των υποδομών που επιτρέπουν στην πραγματική οικονομία να λειτουργεί. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι αερομεταφορές, οι οποίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την τουριστική «βιομηχανία» στην νησιωτική μας χώρα. Εφόσον λοιπόν οι οικονομολόγοι της κυβέρνησης πειστούν ότι η Aegean -ή όποια άλλη «συστημικής» σημασίας επιχείρηση- βρίσκεται σε κίνδυνο κατάρρευσης, οφείλουν να παρέμβουν, ώστε να προφυλάξουν το σύνολο της οικονομίας από την κατάρρευση της. Το κρίσιμο ερώτημα συνεπώς δεν είναι το «αν» της διάσωσης αλλά το «πώς».
Θα μπορούσε κανείς να επιχειρηματολογήσει ότι όλες οι «συστημικές» δομές θα έπρεπε να ελέγχονται από το κράτος. Συνεπώς η παρούσα κρίση θα ήταν …ευκαιρία να ανατεθεί στον κ. Χατζηδάκη η επαναφορά του ελέγχου της κρίσιμης αυτής επιχείρησης στο κράτος. Λαμβάνοντας ωστόσο υπόψιν την προϊστορία του ελληνικού δημοσίου σε ρόλο επιχειρηματία, δύσκολα θα καλωσορίσει κανείς την προοπτική της αντικατάστασης του κ. Βασιλάκη από τους κκ. Καραμανλή και Κεφαλογιάννη. Κληρονόμοι κι ο μεν και οι δε, αλλά ο πρώτος ρισκάρει -τουλάχιστον υπό κανονικές συνθήκες- τα δικά του λεφτά και όχι τα δικά μας. Άρα η πλήρης κρατικοποίηση της «συστημικής» επιχείρησης μάλλον θα επιτείνει τα προβλήματα παρά θα τα επιλύσει.
Μπορεί από την άλλη να διασώζεται μια επιχείρηση από το κοινό ταμείο, ενώ άλλες θα κατακρημνίζονται χωρίς να υπάρχει ένα αντάλλαγμα κοινωνικής ωφέλειας; Προφανώς όχι! Η κυβέρνηση δεσμεύεται από την δημοκρατική φύση του πολιτεύματος να διαμοιράζει τους πόρους που συγκεντρώνει με φορολογία με όρους ισοτιμίας ανάμεσα στους πολίτες. Κανένας εκβιασμός ενός μονοπωλίου δεν μπορεί να δικαιολογήσει τον διαχωρισμό των ελληνικών επιχειρήσεων και των ανθρώπων που βρίσκονται πίσω από αυτές σε «τυχερές» και «άτυχες».
Είναι λοιπόν σαφές ότι το κράτος οφείλει να πάρει ανταλλάγματα αντίστοιχα της μεγάλης ευεργεσίας που θα προσφέρει. Αυτά δεν είναι απαραίτητο ότι θα περιορίζονται σε άμεσες οικονομικές επιστροφές. Ας πάρουμε για παράδειγμα την ενίσχυση της γαλλικής κυβέρνησης στην Air France, η οποία έγινε -μεταξύ άλλων- με όρους περιβαλλοντικού μετασχηματισμού της εταιρείας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και παράλληλο πάγωμα όλων των bonus. Αλλά και η διαφαινόμενη διάσωση της Lufthansa από το γερμανικό κράτος θα γίνει με αντάλλαγμα το 25% συν μία μετοχές και δύο θέσεις στο εποπτικό συμβούλιο της εταιρείας, ώστε να ασκείται έλεγχος με δικαίωμα βέτο στις στρατηγικές επιλογές του αερομεταφορέα. Δεδομένης της σχεδόν μονοπωλιακής θέσης της Aegean στην ελληνική αγορά, μπορούν τα οφέλη μιας ισχυρής κρατικής συμμετοχής να φανούν πολύτιμα στο μέλλον.
Ας αναρωτηθεί λοιπόν η κυβέρνηση και όλος ο πολιτικός κόσμος τι μορφή θέλει να δώσει στην οικονομία της Ελλάδας στην μετά κορωνοϊό εποχή. Οι αποφάσεις που θα παρθούν σήμερα θα κρίνουν και το αν η επόμενη κρίση θα μας βρει εξίσου ευάλωτους σε μονοκαλλιέργειες και ολιγοπώλια. Για αυτό είναι αναγκαίο να ανοίξει ένας ειλικρινής και ανοιχτός διάλογος, μακριά από «ειδικές» σχέσεις και αφορισμούς.
Η συζήτηση θα πρέπει να γίνει κι από την πλευρά της αντιπολίτευσης, με βάση τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Ωστόσο, να μην ξεχνάμε και την βαλκανική μας πραγματικότητα που χρήζει εγρήγορσης. Για παράδειγμα το «δίκαιο χέρι της μοιρασιάς» στην συγκεκριμένη κυβέρνηση έχει όνομα και επώνυμο. Δεν λέγεται ούτε Marshall ούτε πολύ περισσότερο … Henry Morgentau, όπως ονομαζόταν ο φιλελεύθερος Αμερικανός διπλωμάτης και νομικός που βοήθησε σημαντικά, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, στην αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα. Λέγεται Άδωνις Γεωργιάδης, τουλάχιστον μέχρι τον ανασχηματισμό!
