Η ιστορία διαρκεί πολύ .Του Αλέξη Τσίπρα

Η εικόνα που πάντα είχα από τον Τάκη Μαστρογιαννόπουλο,
περιείχε μια θετική αποτύπωση και μια αισιοδοξία. Πριν μάθω τη χρόνια
ενασχόλησή του με την ιστορία του εργατικού κινήματος, είχα την αίσθηση ότι
αυτή η αισιοδοξία ήταν απλά ένας ευχάριστος, κατά τα άλλα, θετικός
βερμπαλισμός. Σήμερα διαπιστώνω ότι ήταν γνώση. Βαθιά ιστορική γνώση.

Θα προσπαθήσω να αποτυπώσω τη γνώμη μου για το βιβλίο του, ένα πολύ σημαντικό
έργο, σημαντικό για τουλάχιστον δύο γενιές αγωνιστών. Μετά την κατάρρευση του
υπαρκτού σοσιαλισμού και την παγκόσμια υποχώρηση, ιδεολογική, ηθική και υλική,
του αριστερού κινήματος, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, ο Τάκης
Μαστρογιαννόπουλος αισθάνεται την ανάγκη να αποδείξει στον εαυτό του, και στις
επόμενες γενιές των αγωνιστών, ότι η
ιστορία δεν τελείωσε και ότι η μελέτη της μπορεί να μας αποδείξει ότι πάντα
υπήρχαν πισωγυρίσματα και σκαμπανεβάσματα, αλλά πάντα προχωρούσε και
εξελίσσονταν.

Διαβάζοντας το βιβλίο, εντυπωσιάζεται κανείς από τη συνέπεια και τη
μεθοδικότητα με την οποία ο συγγραφέας έχει συγκεντρώσει το υλικό του για
γεγονότα και πρόσωπα, πιο πολύ όμως για το κοινωνικό και ταξικό πλαίσιο, μέσα
στο οποίο συγκροτήθηκαν και λειτούργησαν οι Διεθνείς.

Το πρώτο που καταλαβαίνει κανείς, είναι ότι το να
κατανοήσεις το ιστορικό πλαίσιο, είναι απαραίτητο
για να εμβαθύνεις στον Μαρξισμό. Τα μαρξιστικά κείμενα -και κυρίως τα
πολιτικά, όχι τόσο τα φιλοσοφικά και τα οικονομικά- δεν είναι δόγματα γενικής
χρήσης, διατυπωμένα για κάθε εποχή και για κάθε συγκυρία. Γράφτηκαν μέσα σε ένα
συγκεκριμένο πλαίσιο, για να απαντήσουν σε συγκεκριμένα ζητήματα στρατηγικής.

Αυτό που μας μαθαίνουν είναι τον τρόπο να αναλύουμε τα
φαινόμενα, τον τρόπο να σκεφτόμαστε, να καταλαβαίνουμε τα πράγματα που γίνονται
γύρω μας. Ο Μαρξισμός δεν είναι τσιτάτα, ούτε Παγκόσμιοι Νόμοι κάποιας
μυστικιστικής νομοτέλειας, αλλά εργαλείο για να καταλαβαίνουμε τον κόσμο. Γι’
αυτό ο Μαρξισμός υπάρχει ακόμα ως
θεωρητικό εργαλείο, περνώντας μέσα από εποχές που χαρακτηρίστηκαν από
κοσμογονικές αλλαγές. Από τα κλωστήρια του Μάντσεστερ, τότε που οι εργάτες
συνειδητοποίησαν πολύ αργά, ότι το ζήτημα δεν είναι οι μηχανές που φτιάχνουν
τις κλωστές αλλά η υλική σχέση που συνδέει τη χειρονακτική εργασία τους με τις
μηχανές και τα αφεντικά τους, μέχρι τη σημερινή παγκοσμιοποίηση. Γι’ αυτόν
ακριβώς τον λόγο το βιβλίο του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου, είναι εξαιρετικά
χρήσιμο. Γιατί σου εξηγεί όλα όσα σημείωνες στο περιθώριο των μαρξιστικών
βιβλίων, για να μπορέσεις κάποτε να διευκρινίσεις και να κατανοήσεις καλύτερα.
Αυτό όμως είναι το λιγότερο. Το περισσότερο είναι αυτή καθ’ αυτή η ευχαρίστηση
να διαβάζεις την ιστορία, με τρόπο που να κάνει το μυαλό σου να δουλεύει, να
σκέφτεται και να συγκρίνει.

Η Διεθνής είναι παιδί του εργατικού κινήματος. Το εργατικό
κίνημα είναι γέννημα των άθλιων συνθηκών που δημιούργησε η βιομηχανική
επανάσταση. Αλλά αυτό που τείνουμε να ξεχνάμε, είναι ότι πριν από κάθε τέτοια
γέννα, υπάρχει μια μακρά κυοφορία, γεμάτη αντιφάσεις, αντιπαραθέσεις,
συγκρούσεις και προβληματισμούς. Τείνουμε επίσης να ξεχνάμε ότι η ιστορία των
κοινωνικών αγώνων είναι μια ιστορία κάθε άλλο παρά γραμμική, γεμάτη βήματα
εμπρός, και βήματα πίσω, νίκες και οπισθοχωρήσεις, ενθουσιασμούς και
απογοητεύσεις.

Ο Μάρξ είδε τις τάξεις ως ιστορικά υποκείμενα. Το
προλεταριάτο γεννήθηκε, ωρίμασε μέσα από μια μακρά διαδικασία. Από το να σπάει
τις μηχανές για να προστατεύσει τη ζωή του, πέρασε στους οργανωμένους ταξικούς
αγώνες και από εκεί στην πολιτική οργάνωση. Έφτασε στο σημείο να διεκδικήσει να
αλλάξει τον κόσμο, να περιγράψει μια κοινωνία απελευθερωμένη από την ταξική
εκμετάλλευση.

Ανάδειξε ανθρώπους με κοφτερά μυαλά, ενεργητικότητα και
μόρφωση, οικοδόμησε μια τεράστια αυτοπεποίθηση, πάλεψε με αυταπάρνηση και
αυτοθυσία για έναν καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο. Γνώρισε και ήττες, αλλά καμιά
ήττα δεν πήγε χαμένη. Κάθε θυσία και κάθε υποχώρηση ήταν το σκαλοπάτι για
καινούριους αγώνες. Παράλληλα, ποτέ δεν
έπαψαν οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις, η αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στους
μεταρρυθμιστές και τους επαναστάτες, τους ρεαλιστές και τους τολμηρούς.

Όμως το βιβλίο αυτό έχει γραφτεί για να το διαβάσουμε σήμερα, και είναι
αδύνατον να το διαβάσουμε χωρίς το μυαλό μας να βρίσκεται στο σήμερα, σε μια
ακόμα περίοδο όπου μια βαθιά καπιταλιστική κρίση εκδηλώνεται. Η σημερινή κρίση
έχει μεγάλες ομοιότητες αλλά και μεγάλες διαφορές με τα γεγονότα που αφηγείται
η ιστορία της πρώτης Διεθνούς.

Τι μας λέει σήμερα η ιστορία των εργατικών αγώνων;

Το πρώτο που μας λέει είναι ότι κάθε αλλαγή στον τρόπο
παραγωγής δημιουργεί εντελώς καινούρια κοινωνικά δεδομένα. Και τα καινούρια
αυτά δεδομένα οφείλουμε να τα εξετάζουμε και να τα αναλύουμε χωρίς φόβο και
χωρίς προκατάληψη. Το ζήτημα δεν είναι να προσαρμόζουμε τη σημερινή
πραγματικότητα στα ιστορικά συμπεράσματα, γιατί αυτό δεν είναι τίποτα
περισσότερο από στείρος δογματισμός. Το ζήτημα είναι να χρησιμοποιούμε τα
ιστορικά συμπεράσματα για να ενδυναμώνουμε την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε και
να αναλύουμε κριτικά το σήμερα.

Από την άλλη, όμως, ούτε τις ομοιότητες με το ιστορικό
παρελθόν πρέπει να φοβόμαστε. Η καταπίεση, η αλλοτρίωση, ο έλεγχος πάνω στις
συνειδήσεις των καταπιεσμένων δεν είναι σημερινά φαινόμενα. Ούτε ο φόβος και ο
δισταγμός μεγάλης μερίδας της κοινωνίας, μπροστά σε ριζοσπαστικές αλλαγές,
είναι φαινόμενο σημερινό. Αυτά τα πράγματα υπάρχουν από τότε που υπάρχει
εκμετάλλευση. Και ξέρουμε ότι μπορούν να νικηθούν, να βρούμε τα αίτιά τους και
να μπορέσουμε να δράσουμε με τρόπο που να απελευθερώνει συνειδήσεις.

Το δεύτερο, και πολύ σημαντικό, είναι το εξής: Δεν αρκεί να
θέλεις να απαλλαγείς από ένα άδικο και καταστροφικό σύστημα. Πρέπει να ξέρεις
με τι θέλεις να το αντικαταστήσεις. Πρέπει να ξέρεις τι είναι το καινούριο που
θέλεις να φέρεις, γιατί αυτό είναι που δημιουργεί το όραμα. Αυτό είναι που
μετατρέπει τις στρατιές των αδύναμων και των απελπισμένων σε στρατιές
αποφασισμένων περήφανων επαναστατών. Κανείς δεν πάει στην σύγκρουση για να
θυσιαστεί. Πάει στην σύγκρουση για να νικήσει.

Το τρίτο είναι ότι, όσα και αν έχουν αλλάξει από τα τέλη
του 19ου αιώνα, σήμερα ο αγώνας είναι ξανά μια υπόθεση διεθνής. Μπορεί να
ξεκινάει από έναν χώρο δουλειάς, μια γειτονιά ή μια περιοχή, αλλά ο ορίζοντας
της ανατροπής είναι πάντα πέρα από τα όρια μιας χώρας. Βρίσκεται στην ενότητα
και την αλληλεγγύη όλων των καταπιεσμένων, πέρα από εθνικά σύνορα. Αυτό είναι
σήμερα το νόημα του δικού μας αγώνα, ενός αγώνα για μια άλλη Ελλάδα σε μια άλλη
Ευρώπη.

Είναι ένας αγώνας στον οποίο θέση έχουν οι λαοί του Νότου
κατά κύριο λόγο, γιατί είναι οι πιο καταπιεσμένοι, και από εκεί πάντα ξεκινούν
οι μεγάλες διεκδικήσεις, αλλά και οι καταπιεσμένες τάξεις του Βορρά, με τελικό
όραμα την απελευθέρωση από τα δεσμά τής πιο επιθετικής μορφής καπιταλισμού που
έχουμε γνωρίσει, του σύγχρονου φιλελεύθερου καπιταλισμού, του
παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.

Τέλος, είναι καλό να μην ξεχνάμε ότι το κίνημα έχει τα
προβλήματα και τις αντιφάσεις του, τόσο σε περιόδους υποχώρησης, όσο και σε
περιόδους ανόδου. Ότι οι εσωτερικές συζητήσεις, διαφωνίες και αντιπαραθέσεις
γύρω από την στρατηγική ποτέ δεν θα σταματούν.

Και εδώ είναι ένα σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε.
Γιατί, κακά τα ψέματα, οι περισσότεροι και περισσότερες από εμάς μεγαλώσαμε σε
κόμματα της αριστεράς που πάλευαν ασταμάτητα μεταξύ τους, ίσως περισσότερο απ’
ό,τι με τον αντίπαλο… Για το ποιο κατέχει την σωστή γραμμή που θα οδηγήσει
στη νίκη, ποιο είναι πιο αδιάλλακτα προσηλωμένο στην υπόθεση της κοινωνικής
απελευθέρωσης, σε αντίθεση με όλους τους υπόλοιπους που είναι εκτός
πραγματικότητας.

Και ξεχάσαμε αυτό που σήμερα το βιβλίο του
Μαστρογιαννόπουλου μας ξαναθυμίζει: Ότι
το πιο σημαντικό δεν είναι το ποιος έχει δίκιο, αλλά πώς οι διαφορετικές
απόψεις, τα διαφορετικά ρεύματα, οι διαφορετικές ερμηνείες, μπορούν να
συγκλίνουν σε ένα ευρύ κοινωνικό μέτωπο με σαφή και καθορισμένο στόχο. Η
ενότητα είναι λοιπόν που κερδίζει τις μάχες και αλλάζει την ιστορία, και όχι ο
ανταγωνισμός για την ιδεολογική καθαρότητα και την εσωτερική ηγεμονία.

Δεν μπορούμε ούτε έχουμε δικαίωμα να κάνουμε ανιστόρητες
και εκβιαστικές συγκρίσεις, για να πείθουμε τον εαυτό μας, και μερικούς ακόμα
αφελείς, ότι εμείς και μόνο εμείς είμαστε άξιοι συνεχιστές ηρωικών εποχών. Η
ιστορία θα γραφτεί, άλλωστε, είτε οι κοινωνικοί αγώνες τού σήμερα αφήσουν το
αποτύπωμά τους είτε όχι. Αυτό που έχει σημασία είναι εμείς να κάνουμε το σωστό:
Να ερμηνεύουμε σωστά τα φαινόμενα, να βελτιώνουμε τις δικές μας δυνατότητες,
και να μη χάνουμε από τα μάτια μας τον πραγματικό εχθρό, που είναι απέναντί
μας. Ο εχθρός είναι η κοινωνική αδικία, η δυστυχία, η φτώχεια, η οικολογική
καταστροφή. Είναι ένα σύστημα που θέλει να κυριαρχεί στην συνείδηση των
καταπιεσμένων, και να τους εξοικειώνει με το ανήθικο και το αδιανόητο.

Αν δεν φοβηθούμε να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση, και προπάντων αν δεν
φοβηθούμε να την αλλάξουμε, θα έχουμε κάνει, έστω και στο ελάχιστο, το σωστό.
Άλλωστε, το βιβλίο του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου είναι η καλύτερη απόδειξη ότι η
ιστορία διαρκεί πολύ και η πάλη των τάξεων αποτελούσε και αποτελεί πάντα την
κινητήριο δύναμη της εξέλιξής της.

 Πηγή: Αυγή