Της Θάλειας Καραμούτσιου, Ψυχολόγου
Η θέση που κατέχουν τα μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στη σύγχρονη κοινωνία αναμφίβολα κρίνεται δεσπόζουσα. Επιβάλλουν τις δικές τους νόρμες και εγγυήσεις, οι οποίες βρίσκουν απήχηση στο ευάλωτο κοινό των ανηλίκων. Η τηλεόραση, ο κινηματογράφος, τα κόμικς, τα βίντεο αλλά και οι ηλεκτρονικές εικόνες, που την τελευταία δεκαετία έχουν κατακλύσει τη ζωή μας, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής των παιδιών και των εφήβων. Σε μία εποχή όπως η σημερινή, που για πολλούς αποτελεί μια νέα εποχή έκφρασης και δημιουργικότητας είναι αρκετοί αυτοί που καταγγέλλουν τις βλαβερές επιδράσεις των μέσων μαζικής επικοινωνίας και ψυχαγωγίας στα παιδιά.
Είναι γνωστές σε όλους οι θετικές επιδράσεις των μέσων ενημέρωσης και ψυχαγωγίας καθώς αποτελούν ένα παράθυρο στον κόσμο, προσφέρουν πρόσβαση σε έναν μεγάλο όγκο πληροφοριών εύκολα και γρήγορα, η πρόσβαση αυτή μπορεί να απευθύνεται σε ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού, προάγεται η εκπαιδευτική δραστηριότητα, η τέχνη και ο πολιτισμός ενώ παράλληλα συμβάλουν στην πρόοδο και στην ανάπτυξη της επιστήμης.
Ποιες είναι όμως οι αρνητικές συνέπειες τους;
Επιθετικότητα: Αρκετές είναι οι έρευνες που έχουν δείξει ότι η προβολή σωματικής βίας στα ΜΜΕ αυξάνει την επιθετικότητα τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Η προβολή της επιθετικότητας με τη μορφή της εικόνας μπορεί να προκαλέσει αλλαγή στον τρόπο που σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι οι θεατές δεν επιλέγουν απλώς να μιμηθούν τους τηλεοπτικούς χαρακτήρες ή να πάρουν πιο συνειδητά επιθετικές αποφάσεις. Οι επιθετικές αντιδράσεις είναι αυτόματες και λιγότερο συνειδητές απ’ ότι αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι. Η προβολή της επιθετικότητας σε παιδιά μικρής ηλικίας μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες βλάβες, τις οποίες δεν είμαστε σε θέση ακόμη να αντιληφθούμε, ενώ αποτελεί και προγνωστικό παράγοντα για επιθετική συμπεριφορά στην εφηβεία και την ενηλικίωση.
Φόβος: Οι σκηνές βίας και επιθετικότητας μπορούν να προκαλέσουν και να ενεργοποιήσουν συναισθήματα φόβου στα παιδιά αλλά και στους εφήβους. Αρκετά συχνά συνδέονται με διαταραχές στον ύπνο, εφιάλτες, αισθήματα ανασφάλειας και φόβο να μείνουν μόνα τους.
Απευαισθητοποίηση στην βία: Η απευαισθητοποίηση αυτή αφορά τόσο το σωματικό και συναισθηματικό όσο και το γνωστικό επίπεδο. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε μία συναισθηματική και σωματική αντίδραση αποστροφής στις σκηνές βίας. Η συνεχής έκθεση σε σκηνές βίας μπορεί να προκαλέσει την παύση αυτής της αποστροφής, να μειώσει την ευαισθησία και να αυξήσει την αποδοχή της βίας.
Πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα: Η εκμάθηση σεξουαλικών προτύπων και τρόπων ερωτικής συμπεριφοράς κυριαρχεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ενώ η σεξουαλική δραστηριότητα παρουσιάζεται από αυτά σαν κάτι που συμβαίνει “έτσι απλά”.
Μαθησιακά προβλήματα και διάσπαση προσοχής: Η συνεχής ενασχόληση με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας καταναλώνει όλη την ενέργεια και των ελεύθερο χρόνο των παιδιών με αποτέλεσμα να διαβάζουν λιγότερο. Αυτό προκαλεί μείωση στις σχολικές επιδόσεις, λιγότερο επιτυχημένη εκπαιδευτική πορεία, ενώ συχνά αναφέρονται και προβλήματα στην συγκέντρωση της προσοχής τους.
Εθισμός στο διαδίκτυο: Ο εθισμός στο διαδίκτυο, αποτελεί μία από τις σύγχρονες μορφές εθισμού. Δυστυχώς δεν έχει γίνει ευρέως γνωστό ότι έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά και με άλλες μορφές εθισμού, όπως η εξάρτηση από ουσίες, π.χ. ευφορία, στέρηση, απόκρυψη αλλά και με τις διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων. Συνδέεται με κοινωνική, επαγγελματική και ψυχολογική έκπτωση.
Ιατρικά προβλήματα: Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει, το να καθόμαστε μπροστά σε μία οθόνη πολλές ώρες μέσα στην ημέρα μπορεί να αναστατώσει τον ρυθμό παραγωγής διαφόρων ορμονών, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, του μαστού, διαβήτη αλλά και να προκαλέσει διαταραχές στον μεταβολισμό μας.
Ποιος είναι ο ρόλος των γονιών;
Συνοπτικά, θα λέγαμε ότι κρίνεται απαραίτητο να μειωθεί ο χρόνος στην χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Ο ημερήσιος χρόνος χρήσης δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις 1 με 2 ώρες ημερησίως ενώ παιδιά μικρότερα των 2 ετών θα ήταν προτιμότερο να μην περνούν χρόνο μπροστά στην τηλεόραση. Επίσης πολύ σημαντικό είναι να μην χρησιμοποιείται η τηλεόραση ως “baby sitter” για τα παιδιά τις ώρες που οι γονείς είναι απασχολημένοι. Η εκμάθηση κριτικής στάσης στα παιδιά αναφορικά με το περιεχόμενο αυτών που βλέπουν μπορεί να είναι αρκετά βοηθητική. Σύμφωνα με το φαινόμενο “επίδραση στο τρίτο πρόσωπο” που παρατηρείται στα παιδιά, θεωρείται ότι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας επηρεάζουν όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό μας. Για το παραπάνω λόγο η συζήτηση για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στα παιδιά καλό είναι να γίνεται στο τρίτο πρόσωπο. Τέλος είναι απαραίτητο να ενθαρρύνονται εναλλακτικές δραστηριότητες όπως το διάβασμα βιβλίων.
