Παναγιώτης Τζανετής
Ξεκίνησε ως covid του ’19 κι όλα δείχνουν ότι θα μας συνοδέψει και στο νέο έτος, ως covid του ’21, χωρίς να έχουν μεσολαβήσει ουσιαστικές πρόοδοι στην αντιμετώπιση του.
Ακούγεται κάπως ειρωνικό ότι η σύγχρονη ιατρική, ενώ μελετά ενδελεχώς τα εσώψυχα του φονικού εχθρού (DNA), ενώ απεικονίζει τις πλέον απειροελάχιστες λεπτομέρειες, ενώ διαθέτει την ανάνηψη και τις ΜΕΘ, έναντι της πανδημίας προσφεύγει τελικώς σε μεθόδους δημόσιας υγείας λίγο ή πολύ γνωστές από την εποχή του λιμού του Πελοποννησιακού πολέμου.Η δόξα της επιστήμης γενικότερα δεν οφειλόταν ποτέ στο αλάθητο της ή στην παντοδυναμία της. Ιδιαίτερα η ιατρική, πορεύτηκε με το κλύσμα, με την αφαίμαξη και σειρά άλλων «λαθών» που είχαν ως αντίρροπο την αφοσίωση της στον πάσχοντα και την σχέση εμπιστοσύνης με αυτόν. Η ιατρική, ακόμη και σήμερα, σπανίως θεραπεύει, ενίοτε διαγιγνώσκει αλλά πάντα συμπαρίσταται. Οπότε οι ανήθικες συμπεριφορές που υπονομεύουν την εμπιστοσύνη, πλήττουν καίρια τα θεμέλια της.
Στο τεχνολαγνικό περιβάλλον του Πρωθυπουργού ίσως αυτά δεν είναι γνωστά ή θεωρούνται ξεπερασμένα. Οι τεχνοκράτες – σύμβουλοι αρέσκονται που τους λένε έτσι και επαίρονται για το γεγονός ότι μπορούν να υποτάξουν την επιστήμη τους σε όποιον πληρώνει καλύτερα. Ο Ιπποκράτης δεν ήξερε για την τεχνοκρατία ωστόσο το είχε αποδώσει, στον καιρό του, λέγοντας: «Επιστήμη χωριζομένη αρετής, πανουργία φαίνεται»
Στο τελευταίο διάγγελμα του ο κ Μητσοτάκης τσαλαβούτησε άγαρμπα στα ευαίσθητα ζητήματα του τέλους της ζωής. Οι καταγγελίες της ΠΟΕΔΗΝ και τα δημοσιεύματα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» για το πλήθος νεκρών που δεν πέρασαν ποτέ από ΜΕΘ, φαίνεται ότι τον αναστάτωσαν αρκετά και έτσι εμμέσως αποκλήθηκαν απαξιωτικά «υπόκοσμος του διαδικτύου».
Ωστόσο, σε επίπεδο γεγονότων τα πράγματα είναι μάλλον απλά. Ο ΕΟΔΥ, καθημερινά, αναγγέλλει τις εξόδους από τις ΜΕΘ. Επίσης αναφέρει και τους νέους θανάτους Η σχέση τους είναι 3:7. Δεν ανακοινώνει την θνητότητα των ελληνικών ΜΕΘ που λογικά όμως κυμαίνεται περί το 40%. Αυτό, με απλή αριθμητική, σημαίνει ότι αφού οι επιζήσαντες είναι 60% και εξήλθαν από τις ΜΕΘ 300, τότε περίπου άλλοι 200 κατέληξαν μέσα στις ΜΕΘ. Αν αυτό ισχύει, τότε οι υπόλοιποι 500 που κατέληξαν, ήταν εκτός ΜΕΘ; Αν υπάρχει κάποιο λάθος στους απλούς αυτούς υπολογισμούς ή αν τυχόν η θνητότητα στις ΜΕΘ είναι μεγαλύτερη, δεν έχει παρά ο ΕΟΔΥ να το ανακοινώσει, δεδομένου ότι όλα αυτά τα στοιχεία τα διαθέτει αλλά δεν τα κοινοποιεί!
Σε αυτό το δύσκολο σημείο της συνέντευξης, κατά την προτελευταία ερώτηση, ο Πρωθυπουργός προσπαθώντας να διαψεύσει τα πεισματάρικα γεγονότα, παρασύρθηκε σε νερά άγνωστα γι’ αυτόν και είπε χοντράδες πιθανώς γιατί δεν κατέχει τις έννοιες. Εκτός αν η γενικευμένη οίηση κατά την πανδημία τον οδήγησε να πιστέψει ότι διαθέτει αυθεντία και σε αυτά. Ο κ. Μητσοτάκης είπε πως «είναι επιλογή του ιατρού πάντα το ποιος διασωληνώνεται», προσθέτοντας μάλιστα πως, από προσωπική του εμπειρία, γνωρίζει πολύ καλά ότι «οι οικογένειες σε συνεννόηση με τους ιατρούς, επιλέγουν συνειδητά να μη διασωληνώσουν αγαπημένους τους, για τους οποίους η διασωλήνωση θα ήταν απλά μια επώδυνη παράταση ενός προδιαγεγραμμένου τέλος». Έτσι λοιπόν:
ΠΡΩΤΟΝ: Ανακάτεψε την έννοια της ματαιότητας κάποιων χειρισμών (futility), που οδηγεί πράγματι σε παράταση του θανάτου και προσβολή της αξιοπρέπειας του θνήσκοντα. Αυτή είναι μια γνωστή επιφύλαξη για τον θεράποντα από την αρχαιότητα (ο μύθος του θανάτου του Ασκληπιού) και αφορά τον γιατρό και την κρίση του. αν έχει κάποιος να ωφεληθεί από την διασωλήνωση ή απλώς θα μαρτυρήσει αδίκως και μάταια. Αυτό σε τίποτε δεν έχει να κάνει με την διαθεσιμότητα κλινών ΜΕΘ. Ισχύει ακόμη κι αν η ΜΕΘ είναι εντελώς κενή και πλήρως διαθέσιμη.
ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Η έννοια της ενήμερης συγκατάθεσης δεν έχει σχέση με την παρωδία που περιέγραψε. Κανείς δεν είναι τόσο αφελής, ώστε να βασιστεί μόνο στην γνώμη των συγγενών, που ούτε σύσσωμοι παρουσιάζονται ούτε είναι βέβαιο ότι εκφράζουν την βούληση του πάσχοντα ούτε κανονιστική ισχύ διαθέτει η όποια επιθυμία τους για τον θεράποντα. Μόνο προηγούμενη τέτοια εντολή του ασθενούς λειτουργεί, εν μέρει, δεσμευτικά (do not resuscitate – DNR). Πολύ δε περισσότερο τέτοιοι χειρισμοί παθητικής ευθανασίας (let to die) δεν γίνονται στο κουβεντιαστό. Λόγοι τουλάχιστον προστασίας και άλλοι, επιβάλλουν να υπάρχουν αποδείξεις. Υπάρχουν;
ΤΡΙΤΟΝ: Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει ότι εκατοντάδες οικογένειες έδωσαν τέτοια συγκατάθεση και μάλιστα προ της εισόδου καν στην ΜΕΘ. Υπήρξε δηλαδή ένα είδος μαζικής προκαταβολικής εντολής για μη κλιμάκωση της θεραπείας (withholding) δια της μη εισαγωγής σε ΜΕΘ. Ούτε καν απόσυρσης θεραπείας (withdrawal), αφού δηλαδή οι σχετικές προσπάθειες θα είχαν αποτύχει…
ΤΕΤΑΡΤΟΝ: Η διαλογή σπανιζόντων πόρων αφορά σε μια κατάσταση όπου έχει κανείς έναν διαθέσιμο πόρο (πχ μια κλίνη ΜΕΘ) και περισσότερους υποψήφιους που τον χρειάζονται. Με κάποιο κριτήριο επιλέγει κανείς σε ποιον θα τον δώσει, όχι ΑΝ θα τον δώσει. Ενώ όμως αυτές οι εκατοντάδες ασθενών πέθαιναν εκτός ΜΕΘ, οι κλίνες δηλωνόταν ότι ήταν καλυμμένες κατά το ήμισυ ή και λιγότερο. Πέθαναν λοιπόν κάποιοι εκτός, ενώ υπήρχαν πολλές κενές κλίνες διαθέσιμες;
ΠΕΜΠΤΟΝ: το ισχύον κριτήριο είναι ότι προηγείται όποιος έχει περισσότερη ανάγκη κι όχι όποιος έχει περισσότερες πιθανότητες να του φανεί η κλίνη χρήσιμη. Αυτό αντιστρέφεται, καλώς ή κακώς, μόνο σε περίπτωση μαζικής καταστροφής και φυσικά όχι στα μουλωχτά αλλά με τις κατευθυντήριες οδηγίες επιστημονικών αρχών κοκ.
ΕΚΤΟΝ: Ακόμη και στην Ελλάδα, για τέτοιους χειρισμούς σε ΜΕΘ εξέτισε πολυετή κάθειρξη καθηγητής της Ιατρικής. Τους δε νόμους αυτούς τους έχει, φαντάζομαι, υπερψηφίσει και ο κ. Μητσοτάκης.
ΕΒΔΟΜΟΝ: Θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε τι γνώμη έχει για όλα αυτά η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και κυρίως η Επιτροπή Βιοηθικής της Εκκλησίας. Ο κ Τσιόδρας που συνόδευε τον Πρόεδρο, προφανώς γνωρίζει καλώς αυτές τις θέσεις καθώς και του επικεφαλής της Σεβασμιωτάτου Νικολάου, Μεσογαίας και Λαυρεωτικής. Ωστόσο, σιώπησε και δεν τον διόρθωσε! Ελπίζω, τουλάχιστον πίσω από τα φώτα να του εξήγησε πόση ζημιά προκάλεσε.
Η κατάχρηση των διαγγελμάτων και η κόπωση θεωρώ ότι ήταν το αίτιο όσων άτοπων είπε. Δεν είναι έγκλημα το να είναι κάποιος αδαής περί τέτοιων θεμάτων βιοηθικής. Όταν όμως είναι πρωθυπουργός μιας χώρας, όπου η διαλογή δεν φημίζεται για την ακριβοδικία της, είναι πολύ επικίνδυνο να λέει τέτοια πράγματα. Κάποιοι τα ακούνε κι αποθρασύνονται, ενώ πολλοί περισσότεροι, τα ακούνε και γίνονται ακόμη πιο καχύποπτοι. Οπότε ας ανασκευαστούν το ταχύτερο, γιατί ακόμη και αν δεν είναι ανήθικα (ελλείψει πρόθεσης), είναι σίγουρα βλαπτικά.
