Μπορεί οι γονείς να μας έλεγαν να μην περπατάμε ξυπόλητοι, αλλά τελικά το barefoot walking με μέτρο φαίνεται να κρύβει ορισμένα οφέλη για την υγεία μας. Ποια είναι αυτά;
«Μην περπατάς ξυπόλητη, σου λέω». Αυτή η πρόταση ακούγεται κάθε καλοκαίρι στο εξοχικό σπίτι της γιαγιάς. Οι διακοπές, όμως, δεν ξεκινούν με κάλτσες στα πόδια. Ξεκινούν όταν πετάξω τα παπούτσια (ή ακόμα και τις σαγιονάρες) σε μια γωνιά και το μόνο που νιώθω είναι την άμμο να μου ζεσταίνει τα πόδια. Ίσως επειδή η γιαγιά μεγάλωσε χωρίς παπούτσια, να μην μπορεί να καταλάβει γιατί εμείς επιλέγουμε να μην φοράμε.
Αν το δεις ιστορικά, οι άνθρωποι περπατούσαμε ξυπόλητοι μέχρι σχετικά πρόσφατα. Τα πέλματά μας ήταν σε άμεση επαφή με τη γη. Πηγές αναφέρουν ότι τα πρώτα υποτυπώδη υποδήματα εμφανίστηκαν πριν από περίπου 30 χιλιάδες χρόνια και τα πρώτα παπούτσια με μαλακούς πάτους την περίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Θα μπορούσε, λοιπόν, να πει κανείς ότι η… ξυποληταρία είναι μέρος της φύσης μας, κι ας περιορίζουμε τα πέλματά μας σε κάθε είδους παπούτσια, από αθλητικά μέχρι ψηλοτάκουνα. Δεν λέμε να μετατραπούμε όλοι σε οπαδούς του barefoot walking, δηλαδή της ανυπόδητης βάδισης, όπως ο Daniel Howell, βιολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «The Barefoot Book: 50 Great Reasons to Kick Off Your Shoes», που είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ότι έχει ταξιδέψει στο Λονδίνο και στη Νέα Υόρκη χωρίς να πάρει μαζί του παπούτσια. Καλό είναι, όμως, όταν μας δίνεται η ευκαιρία να αφήνουμε τα υποδήματά μας στην άκρη και να απολαμβάνουμε την επαφή με την άμμο (το χώμα ή το γρασίδι), γιατί το να περπατάμε ξυπόλητοι κρύβει οφέλη για την υγεία μας.
Σε επαφή με το περιβάλλον
Τι αίσθηση μας δημιουργεί η ζεστή άμμος; Πώς νιώθουμε περπατώντας στο υγρό γρασίδι; Πού πρέπει να πατήσουμε για να στηριχτούμε καλά ή να μην τραυματιστούμε; Ένα από τα οφέλη του barefoot walking είναι ότι αντιλαμβανόμαστε καλύτερα το στρες μας (άλλωστε, σε κάθε πέλμα μας υπάρχουν πάνω από 7.000 νευρικές απολήξεις) και δίνουμε μεγαλύτερη προσοχή σε ό,τι υπάρχει γύρω μας.
Επιπλέον, η ανυπόδητη βάδιση μάς φέρνει στην κυριολεξία σε άμεση επαφή με τη φύση, αφού καμιά χοντρή σόλα δεν μπαίνει ανάμεσα σε εμάς και τη γη. Έρευνες δείχνουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει απομακρυνθεί από το φυσικό περιβάλλον, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην υγεία και την ψυχολογία του. Όπως αναφέρει η έκθεση της οργάνωσης The Nature Conservancy, «οι ανθρώπινες κοινότητες χρειάζονται τη φύση για να θριαμβεύσουν».
Το ηλεκτρικό φορτίο της γης
Το έδαφος έχει το δικό του ηλεκτρικό φορτίο και ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύτηκε στο Journal of Environmental and Public Health καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η άμεση σύνδεσή μας με αυτό ωφελεί με πολλαπλούς τρόπους την υγεία μας. Για παράδειγμα, βελτιώνει τον ύπνο, μειώνει την ένταση του πόνου και περιορίζει το στρες. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι πατώντας με γυμνά πόδια στη γη επιτρέπουμε στα ελεύθερα ηλεκτρόνια του εδάφους να περάσουν στο σώμα μας. Στη συνέχεια, αυτά τα αρνητικά φορτισμένα σωματίδια εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες εμπλέκονται σε μια σειρά παθοφυσιολογικών καταστάσεων, όπως ο σχηματισμός της αθηρωματικής πλάκας, οι χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις, οι ασθένειες Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ.
Barefoot walking για δυνατό μυοσκελετικό
Η αδιάκοπη χρήση παπουτσιών φαίνεται να επηρεάζει τη δομή των πελμάτων μας και να αλλάζει τη μηχανική της στάσης και της βάδισης. Η λειτουργία των πελμάτων είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένη, γι’ αυτό και οι παραπάνω αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργικότητά τους, αναφέρει ανασκόπηση ερευνών στο περιοδικό Gait & Posture. «Μια πληροφορία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που πηγάζει από τη συγκεκριμένη ανασκόπηση είναι η μειωμένη ύψιστη δύναμη δράσης-αντίδρασης, καθώς και η μειωμένη ύψιστη πίεση σε ανυπόδυτες συνθήκες συγκριτικά με όταν φοράμε παπούτσια. Αυτό σημαίνει, με απλά λόγια, ότι το πόδι μας θα πιεστεί λιγότερο όταν περπατάμε ξυπόλητοι, άρα θα υποστεί και λιγότερη καταπόνηση», λέει ο Λευτέρης Βογιατζόγλου, ποδίατρος-ποδολόγος.
Όταν το πέλμα έρχεται σε επαφή με το έδαφος, το δέρμα, οι σύνδεσμοι, οι τένοντες και τα νεύρα της περιοχής τροφοδοτούν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό με πληροφορίες σχετικά με τη θέση του. Η ποιότητα των πληροφοριών αυτών επιτρέπει τον ακριβή έλεγχο των μυών, προκειμένου να κινηθούν οι αρθρώσεις σε μια θέση που θα απορροφήσει την πρόσκρουση στο έδαφος και θα περιορίσει τη ζημιά. Βελτιώνεται, έτσι, η ιδιοδεκτικότητά μας, δηλαδή η ικανότητα του σώματός μας να γνωρίζει τη θέση του στον χώρο και να εμπλέκει τους σωστούς μύες.
«Το υπόδημα ενδέχεται, λοιπόν, να επηρεάσει και να περιορίσει αυτή τη διαδικασία. Παράλληλα, έχει παρατηρηθεί πως πληθυσμοί που δεν φοράνε συστηματικά παπούτσια έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν την παραμόρφωση της πλατυποδίας. Το φαινόμενο αυτό έγκειται στο ότι η ποδική καμάρα γίνεται πιο “σκληρή” και άρα πιο δυνατή όταν περπατάμε ξυπόλητοι», συμπληρώνει ο κ. Βογιατζόγλου.
ΤΟ ΠΟΔΙ ΜΑΣ ΠΙΕΖΕΤΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΟΤΑΝ ΠΕΡΠΑΤΑΜΕ ΞΥΠΟΛΗΤΟΙ, ΑΡΑ ΔΕΧΕΤΑΙ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΚΑΤΑΠΟΝΗΣΗ.
Μπορεί να απολαμβάνουμε την άνεση που προσφέρουν να παπούτσια, ωστόσο η άνεση αυτή έρχεται με κάποιο κόστος: Δεν επιτρέπει στους μύες των πελμάτων να είναι τόσο ευλύγιστοι και δυνατοί όσο ήταν στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν μας. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για την κακή στάση σώματος, μιας και άλλοι μύες καλούνται να εκτελέσουν τη δουλειά για την οποία έχουν σχεδιαστεί τα πέλματα.
Ωστόσο, η ζημιά είναι αναστρέψιμη. Μελέτη διαπίστωσε ότι το μέγεθος και η δύναμη των μυών των πελμάτων αυξήθηκε μετά από οκτώ εβδομάδες περπατήματος με τα λεγόμενα «μινιμαλιστικά παπούτσια» (barefoot shoes, minimalist shoes). Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Journal of Foot and Ankle Research, πρόκειται για «υποδήματα τα οποία παρεμβαίνουν ελάχιστα στη φυσική κίνηση του ποδιού, χάρη στην υψηλή ελαστικότητά τους, τη χαμηλή καμάρα από τη φτέρνα έως τα δάχτυλα, το βάρος τους και το ύψος της σόλας, καθώς και την έλλειψη μηχανισμών ελέγχου της κίνησης και σταθερότητας». Αφήνοντας το πέλμα όσο γίνεται πιο κοντά στη φυσική του κατάσταση, οι μυς του πέλματος αναγκάζονται να «δουλέψουν» περισσότερο.
«Περπατώντας χωρίς παπούτσια δυναμώνουν οι ενδογενείς μυς του ποδιού, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αντοχή και η δύναμή τους και να έχουμε περισσότερη συνδεσμική σταθερότητα. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, αν αναλογιστούμε ότι τα πόδια μας σηκώνουν όλο μας το βάρος και επιπλέον δέχονται τη δύναμη της ροπής που αναπτύσσεται όταν περπατάμε ή τρέχουμε.
Επίσης, η ανατομική παραμόρφωση του βλαισού μεγάλου δακτύλου (κότσι) είναι πολύ πιο σπάνια σε ανυπόδητους πληθυσμούς. Το κότσι έχει ως βασικό αιτιολογικό παράγοντα το γυναικεία υπόδημα», λέει ο Αθανάσιος Μπαδέκας, Ορθοπεδικός Χειρουργός.
«Η ανυπόδητη βάδιση συμβάλλει, επίσης, στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος. Στην ουσία, βελτιώνει την φλεβική επαναφορά και την καρδιακή λειτουργία. Περιορίζει μάλιστα την εμφάνιση κράμπας, καθώς λειτουργούν καλύτερα οι γαστροκνήμιοι και οι μηριαίοι μυς», συμπληρώνει.
Τι να έχετε υπόψη σας για το barefoot walking
Αν αποφασίσετε να μιμηθείτε για λίγο τα παιδιά, που από νωρίς δείχνουν την αγάπη τους στο ξυπόλητο παιχνίδι, έχετε υπόψη σας ότι η απόλαυση αυτή δεν είναι για όλους και για όλα τα μέρη.
- Αποφύγετε τα σκληρά πατώματα, όπως τα πλακάκια και το πεζοδρόμιο.
- Ελέγχετε προσεκτικά τον περιβάλλοντα χώρο, ώστε να ελαχιστοποιήσετε την πιθανότητα τραυματισμού.
- Υπάρχουν ομάδες ανθρώπων για τις οποίες η σύσταση της ανυπόδητης βάδισης κρίνεται τελείως ακατάλληλη ως και επικίνδυνη. «Άτομα με παραμορφώσεις, εμβιομηχανικές δυσλειτουργίες και δομικές ανωμαλίες (π.χ. τενοντίτιδα αχίλλειου, πτώση μεταταρσίων κεφαλών κ.λπ.), που χρήζουν ορθωτικής υποστήριξης, είναι υποχρεωμένα να φορούν παπούτσια. Το ίδιο και οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, που συνοδεύεται από περιφερική νευροπάθεια, καθώς δεν έχουν την προστατευτική αίσθηση του πόνου και αυτό θέτει σε σοβαρό κίνδυνο τα πόδια τους», καταλήγει ο κ. Βογιατζόγλου.
Ο Αθανάσιος Μπαδέκας είναι Α’ Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας και πρώην Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Άκρου Ποδός Ποδοκνημικής.
Ο Λευτέρης Βογιατζόγλου είναι ποδίατρος-ποδολόγος, Γραμματέας Ελληνικού Συλλόγου Ποδιάτρων – Ποδολόγων.
