του Σταύρου Ελ. Καλογιάννη, Βουλευτή Ιωαννίνων
Κυρώνεται στη Βουλήτο σχέδιο νόμου της «Σύμβασης Διανομής – Σύστασης Δικαιώματος Επιφανείας Ακινήτου Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγίου Κοσμά», που είχε υπογραφεί στην Αθήνα στις 9 Μαρτίου 2021, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) ΑΕ. Σύμφωνα με τη σύμβαση, τα συμβαλλόμενα μέρη συμφώνησαν να διανείμουν ακίνητα του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγίου Κοσμά, που περιλαμβάνει την έκταση του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού.Ειδικότερα, το Δημόσιο μεταβιβάζει τα προαναφερόμενα ακίνηταστοΤΑΙΠΕΔ, το οποίο τα λαμβάνει κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή, με όλα τα επ’ αυτών κτήρια και δικαιώματα.
Παράλληλα, με το σχέδιο νόμου συστήνεται χωρίς αντάλλαγμα εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου υπέρ του ΤΑΙΠΕΔ, δικαίωμα επιφανείαςεπί των εν λόγω ακινήτων, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ν. 3986/2011 «Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012 – 2015». Το δικαίωμα επιφανείας συστήνεται για διάστημα ενενήντα εννέα (99) ετών, το οποίο αρχίζει από τη μεταβίβαση των εμπραγμάτων δικαιωμάτων από την ΤΑΙΠΕΔ ΑΕ στην εταιρεία ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΕ. Με τη λήξη του δικαιώματος, ο δικαιούχος υποχρεούται να παραδώσει την κατοχή των κτισμάτων στον κύριο του εδάφους.
Το δικαίωμα επιφανείαςεπανεισήχθη στο εθνικό δίκαιο με τον Ν. 3986/2011και εφαρμόζεται σήμερα στην έκταση τουΜητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού – Αγίου Κοσμά.«Επιφάνεια», σύμφωνα με τον Νόμο, είναι το εμπράγματο δικαίωμα φυσικού ή νομικού προσώπου να κατασκευάζει κτίσμα σε έδαφος κτήματος που είναιδημόσιοκαι να ασκεί στο κτίσμα αυτό τις εξουσίες που παρέχει το δικαίωμα της κυριότητας.
Το δικαίωμα επιφανείας προς το Δημόσιο δεν αποτελεί κάποιο σύγχρονο εργαλείο που χρησιμοποιείται σε θέματα σχεδιασμού των πόλεων. Αποτελούσε θεσμό του ρωμαϊκού δικαίου, που ίσχυε στην Ελλάδα από τις αρχές της Οθωνικής περιόδου μέχρι την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα το 1946, ο οποίος τον κατήργησε, διατηρώντας τα προϋπάρχοντα δικαιώματα.
Ειδικότερα, το 1836 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του, τότε, Βασιλείου, το Διάταγμα «περί της εκποιήσεως των εθνικών κτημάτων», το οποίο καθόριζε τον τρόπο εκποίησηςτων εθνικών κτημάτων από τη Γραμματεία (Υπουργείο) Οικονομικών, για λόγους «οικονομικών συμφερόντων του Κράτους». Της εκποίησης προηγούνταν εκτίμηση της αξίας του ακινήτου, λαμβάνοντας υπόψη την έκτασή του, το πιθανό εισόδημα που απέφερε και την αξία του. Στη συνέχεια του Διατάγματος δίνονται αναλυτικά στοιχεία για τον τρόπο δημοπράτησης των κτημάτων και ορίζεται ότιτα εκποιηθέντα κτήματα μεταβιβάζονταν στον αγοραστή «ελεύθερα κάθε υποθήκης». Επιπλέον, δεν μπορούσαν τα κτήματα να επιβαρυνθούν με «ιδιωτικούς περιορισμούς […] και μάλιστα με την υπό το όνομα νόβελλον[1]γνωστήνδουλείαν», αλλά έπρεπε να διατηρούν αδιαλείπτως την ιδιότητα της ελεύθερης ιδιοκτησίας.
Το δικαίωμα επιφανείας εφαρμόστηκε στη συνέχεια σε διάφορους σχεδιασμούς πόλεων, όπως του Πειραιά το 1842, και της Πάτρας το 1858.Σε ευρωπαϊκό επίπεδο εφαρμόζεταιστο Βέλγιο (από το 1824), στηνΑγγλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, τη Γαλλία.
Στην Ελλάδα, εκατόν ογδόντα πέντε (185) χρόνια μετά την εισαγωγή της«επιφανείας» από τον Όθωνα,η ρύθμιση βρίσκει πλήρη εφαρμογή σε ένα Νόμο που «ξεκλειδώνει» έναν ολοκληρωμένο πολεοδομικό σχεδιασμό σε μία τεράστια αστική έκταση, της τάξεως των έξι χιλιάδων (6.000) στρεμμάτων, στην πρωτεύουσα της χώρας.
* Το νόβελλο είναι το δικαίωμα επιφανείας προς το Δημόσιο.
