 |
Τα χωριά αυτά, σλαβόφωνα επί το πλείστον, που έπαιξαν
στρατηγικό ρόλο στην μάχη του Γράμμου το καλοκαίρι του 1948 καταστράφηκαν
ολοσχερώς μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου καθώς οι νικητές του θεώρησαν την
ύπαρξή τους απειλή για την ασφάλεια του ελληνικού κράτους και κυρίως για την
εκκίνηση ενός νέου αντάρτικου…Και στα πέντε αυτά χωριά η πλειοψηφία των
κατοίκων είχε καταταγεί στο ΔΣΕ. Χαρακτηριστικό είναι το Γλυκονέρι το οποίο
σύμφωνα με μαρτυρία του Γ. Γιαννούλη, διοικητή του αρχηγείου του ΔΣΕ στον Γράμμο
κατατασσόταν στην πρώτη θέση από τα χωριά της περιοχής αυτής στην προσφορά τους
στον αγώνα. Το 1/3 των κατοίκων σκοτώθηκε.
στρατηγικό ρόλο στην μάχη του Γράμμου το καλοκαίρι του 1948 καταστράφηκαν
ολοσχερώς μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου καθώς οι νικητές του θεώρησαν την
ύπαρξή τους απειλή για την ασφάλεια του ελληνικού κράτους και κυρίως για την
εκκίνηση ενός νέου αντάρτικου…Και στα πέντε αυτά χωριά η πλειοψηφία των
κατοίκων είχε καταταγεί στο ΔΣΕ. Χαρακτηριστικό είναι το Γλυκονέρι το οποίο
σύμφωνα με μαρτυρία του Γ. Γιαννούλη, διοικητή του αρχηγείου του ΔΣΕ στον Γράμμο
κατατασσόταν στην πρώτη θέση από τα χωριά της περιοχής αυτής στην προσφορά τους
στον αγώνα. Το 1/3 των κατοίκων σκοτώθηκε.
Ο στρατός περνώντας από τα ερημωμένα πλέον από κατοίκους
χωριά ανατίναξε τα πέτρινα σπίτια, έβαλε μπάρες στους δρόμους και εξαφάνισε τα
μονοπάτια που οδηγούσαν προς τα εκεί. Τόσο μεγάλο ήταν το μίσος των νικητών για
τους ανθρώπους των χωριών αυτών που μέχρι το 1978 τα χωριά αυτά αποτελούσαν
απαγορευμένη ζώνη στην οποία μπορούσες να έχεις πρόσβαση μόνο με την
επίδειξη ταυτότητας. Αυτό που μόνο έμεινε να θυμίζει ότι κάποτε εκεί υπήρχε ζωή
ήταν μια πινακίδα η οποία και αυτή «εξαφανίστηκε».
χωριά ανατίναξε τα πέτρινα σπίτια, έβαλε μπάρες στους δρόμους και εξαφάνισε τα
μονοπάτια που οδηγούσαν προς τα εκεί. Τόσο μεγάλο ήταν το μίσος των νικητών για
τους ανθρώπους των χωριών αυτών που μέχρι το 1978 τα χωριά αυτά αποτελούσαν
απαγορευμένη ζώνη στην οποία μπορούσες να έχεις πρόσβαση μόνο με την
επίδειξη ταυτότητας. Αυτό που μόνο έμεινε να θυμίζει ότι κάποτε εκεί υπήρχε ζωή
ήταν μια πινακίδα η οποία και αυτή «εξαφανίστηκε».
«Το 1948 δεν είχε τόπο να σταθείς πουθενά». Με μία μόνο
φράση περιγράφει την πραγματικότητα του εμφυλίου, στην οροσειρά του Γράμμου,
ένας κάτοικος των πέντε χωριών, των αποκαλούμενων και Γραμμοχωρίων, που
βρέθηκαν στο επίκεντρο του αδελφοκτόνου πολέμου και «καταδικάστηκαν» εξαιτίας
του σε αφανισμό και λησμονιά για πάνω από μισό αιώνα.
φράση περιγράφει την πραγματικότητα του εμφυλίου, στην οροσειρά του Γράμμου,
ένας κάτοικος των πέντε χωριών, των αποκαλούμενων και Γραμμοχωρίων, που
βρέθηκαν στο επίκεντρο του αδελφοκτόνου πολέμου και «καταδικάστηκαν» εξαιτίας
του σε αφανισμό και λησμονιά για πάνω από μισό αιώνα.
Το Γλυκονέρι, το Λιβαδοτόπι (Όμοτσκο), το Γιαννοχώρι
(Γιαννοβένι), το Μονόπυλο (Πλεκάτι) και η Σλίμνιτσα ή Τρίλοφος «ευλογήθηκαν»
στο παρελθόν από την πλούσια φύση και από τα καθάρια νερά του Αλιάκμονα, αλλά
«στοίχειωσαν» από τον πόλεμο και εγκαταλείφθηκαν οριστικά από τους κατοίκους
τους, που ξενιτεύτηκαν σε άλλα μέρη, σε όλο τον κόσμο.
(Γιαννοβένι), το Μονόπυλο (Πλεκάτι) και η Σλίμνιτσα ή Τρίλοφος «ευλογήθηκαν»
στο παρελθόν από την πλούσια φύση και από τα καθάρια νερά του Αλιάκμονα, αλλά
«στοίχειωσαν» από τον πόλεμο και εγκαταλείφθηκαν οριστικά από τους κατοίκους
τους, που ξενιτεύτηκαν σε άλλα μέρη, σε όλο τον κόσμο.
Δεκαετίες μετά, στο χωματόδρομο που οδηγεί σε αυτά τα χωριά,
όπου μέχρι και πριν από δύο δεκαετίες κινούνταν μόνο στρατιωτικά αυτοκίνητα
επιστρέφουν σήμερα με ιδιωτικά οχήματα. Τα τελευταία χρόνια κάτι αρχίζει και
πάλι να κινείται στην περιοχή. Πρώην κάτοικοι και αρκετοί ξένοι έρχονται για να
ξαναχτίσουν σπίτια, να κάνουν εξοχικά και ξενώνες, ενώ πολλοί άλλοι περιηγητές,
κυνηγοί και φυσιολάτρες τα χρησιμοποιούν ως «ορμητήρια» για πεζοπορίες και
δραστηριότητες στο Γράμμο. Ορισμένοι παραμένουν για αρκετούς μήνες το χρόνο και
άλλοι πηγαίνουν συχνά, έστω για τις εποχιακές διακοπές τους. Τα «αφανισμένα»
από τον εμφύλιο χωριά φαίνεται ότι αρχίζουν να αποκτούν και πάλι ενδιαφέρον και
χρόνο με το χρόνο ενισχύεται η προοπτική να ξαναγεννηθούν από τις «στάχτες»
τους, αφήνοντας πίσω τους τη θλιβερή πλευρά της ιστορίας τους.
όπου μέχρι και πριν από δύο δεκαετίες κινούνταν μόνο στρατιωτικά αυτοκίνητα
επιστρέφουν σήμερα με ιδιωτικά οχήματα. Τα τελευταία χρόνια κάτι αρχίζει και
πάλι να κινείται στην περιοχή. Πρώην κάτοικοι και αρκετοί ξένοι έρχονται για να
ξαναχτίσουν σπίτια, να κάνουν εξοχικά και ξενώνες, ενώ πολλοί άλλοι περιηγητές,
κυνηγοί και φυσιολάτρες τα χρησιμοποιούν ως «ορμητήρια» για πεζοπορίες και
δραστηριότητες στο Γράμμο. Ορισμένοι παραμένουν για αρκετούς μήνες το χρόνο και
άλλοι πηγαίνουν συχνά, έστω για τις εποχιακές διακοπές τους. Τα «αφανισμένα»
από τον εμφύλιο χωριά φαίνεται ότι αρχίζουν να αποκτούν και πάλι ενδιαφέρον και
χρόνο με το χρόνο ενισχύεται η προοπτική να ξαναγεννηθούν από τις «στάχτες»
τους, αφήνοντας πίσω τους τη θλιβερή πλευρά της ιστορίας τους.
Τα πέντε χωριά είχαν αφεθεί για πολλούς λόγους σε «λήθαργο»
όλα αυτά τα χρόνια. Δεν υπήρχε, άλλωστε, ούτε ενδιαφέρον ούτε τρόπος
επικοινωνίας. Όλα είχαν σαρωθεί μετά τον πόλεμο και την αναγκαστική προσφυγιά.
Πουθενά αλλού δεν υπήρξε στη χώρα, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, τόσο μεγάλη καταστροφή
όσο εκείνη που υπέστησαν τα Γραμμοχώρια, τα οποία κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν
από το χάρτη, λόγω των σφοδρότατων συγκρούσεων ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες
πλευρές και της καίριας επιχειρησιακής τους θέσης για τα δύο στρατόπεδα. Μεγάλη
ήταν η προσφορά και η θυσία των χωριών και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στον
Μακεδονικό Αγώνα. Τις περιόδους αυτές θυμίζουν οι επιτύμβιες στήλες στις
πλατείες του χωριών με τους πεσόντες κατοίκους.
όλα αυτά τα χρόνια. Δεν υπήρχε, άλλωστε, ούτε ενδιαφέρον ούτε τρόπος
επικοινωνίας. Όλα είχαν σαρωθεί μετά τον πόλεμο και την αναγκαστική προσφυγιά.
Πουθενά αλλού δεν υπήρξε στη χώρα, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, τόσο μεγάλη καταστροφή
όσο εκείνη που υπέστησαν τα Γραμμοχώρια, τα οποία κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν
από το χάρτη, λόγω των σφοδρότατων συγκρούσεων ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες
πλευρές και της καίριας επιχειρησιακής τους θέσης για τα δύο στρατόπεδα. Μεγάλη
ήταν η προσφορά και η θυσία των χωριών και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στον
Μακεδονικό Αγώνα. Τις περιόδους αυτές θυμίζουν οι επιτύμβιες στήλες στις
πλατείες του χωριών με τους πεσόντες κατοίκους.
Τα χωριουδάκια βομβαρδίστηκαν ανελέητα στον εμφύλιο,
κατακάηκαν και ισοπεδώθηκαν. Ο στρατός ήθελε να αποκόψει την πρόσβαση των
ανταρτών και τον ανεφοδιασμό τους, οι αντάρτες «χτυπούσαν» με ενέδρες τα
περίπολα και έπλητταν τα σημεία στρατωνισμού των αντιπάλων για να μην
αποκτήσουν προγεφυρώματα στις θέσεις τους. Οι κάτοικοι πήραν το δρόμο της
προσφυγιάς και του εκούσιου ή ακούσιου ξεριζωμού. Στο δρόμο που οδηγούσε στα
χωριά, με τη λήξη του εμφυλίου, τοποθετήθηκε μπάρα από το στρατό και
απαγορεύτηκε η πρόσβαση. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια, στις αρχές της
δεκαετίας του ’80, για να μπορέσουν πρώην κάτοικοι και απόγονοί τους να
επιστρέψουν για να αντικρίσουν τα ερείπια της καταστροφής: ελάχιστα δημόσια
μισοερειπωμένα κτίρια και εκκλησάκια… φαντάσματα, που απέμειναν να θυμίζουν
ότι κάποτε τα χωριά έσφυζαν από ζωή.
κατακάηκαν και ισοπεδώθηκαν. Ο στρατός ήθελε να αποκόψει την πρόσβαση των
ανταρτών και τον ανεφοδιασμό τους, οι αντάρτες «χτυπούσαν» με ενέδρες τα
περίπολα και έπλητταν τα σημεία στρατωνισμού των αντιπάλων για να μην
αποκτήσουν προγεφυρώματα στις θέσεις τους. Οι κάτοικοι πήραν το δρόμο της
προσφυγιάς και του εκούσιου ή ακούσιου ξεριζωμού. Στο δρόμο που οδηγούσε στα
χωριά, με τη λήξη του εμφυλίου, τοποθετήθηκε μπάρα από το στρατό και
απαγορεύτηκε η πρόσβαση. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια, στις αρχές της
δεκαετίας του ’80, για να μπορέσουν πρώην κάτοικοι και απόγονοί τους να
επιστρέψουν για να αντικρίσουν τα ερείπια της καταστροφής: ελάχιστα δημόσια
μισοερειπωμένα κτίρια και εκκλησάκια… φαντάσματα, που απέμειναν να θυμίζουν
ότι κάποτε τα χωριά έσφυζαν από ζωή.
