Δεκαεπτά Έλληνες συγγραφείς γράφουν για την κρίση

 Του Β. Χατζηβασιλείου

Τι μπορεί να κάνει η λογοτεχνία για την κρίση που μαστίζει την Ελλάδα την τελευταία τριετία; Με ποιους τρόπους είναι σε θέση να την προσεγγίσει και να την καταλάβει; Δεν ενέχει κάτι τέτοιο κινδύνους; Πώς θα καταπιαστούν οι συγγραφείς με ένα φαινόμενο που παραμένει εν εξελίξει, με μια κατάσταση η οποία σίγουρα δεν έχει ολοκληρώσει την πορεία της; Απαντήσεις μπορούμε να ανιχνεύσουμε στον συλλογικό τόμο «Το αποτύπωμα της κρίσης», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» (σελ. 144) με επιμέλεια της Ελένης Μπούρα και της Μικέλας Χαρτουλάρη. Δεκαεπτά παλαιότεροι και νεώτεροι πεζογράφοι δοκιμάζουν στις σελίδες του τόμου μια πρώτη αναψηλάφηση των δυσκολιών και των αδιεξόδων που άρχισε να αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία από τα μέσα του 2010 και μετά.
Έχουν, βεβαίως, προηγηθεί πολλά μυθιστορήματα, όπως και αρκετές συλλογές διηγημάτων, όπου διάφοροι συγγραφείς έχουν ήδη αναφερθεί κατά μόνας στην κρίση, άλλοτε ευθέως και άλλοτε διά της πλαγίας οδού. Σε μια ομαδική εκδοτική προσπάθεια, ωστόσο, της οποίας τα κείμενα είναι γραμμένα ύστερα από πρόσκληση των επιμελητών, η σχέση του συγγραφέα με την καθημερινή πραγματικότητα του τόπου του αποκτά εξ ανάγκης άλλο βάρος. Τι έχει να μας πει άραγε ως προς αυτό το «Αποτύπωμα της κρίσης», που προσφέρει στους σύγχρονους πεζογράφους τη δυνατότητα να δείξουν πώς ανταποκρίνονται ως σύνολο (ή ως ένα σημαντικό μέρος του συνόλου) στις επιταγές μιας εξαιρετικά δύσκολης και στενόχωρης εποχής;
Μιλώντας για την κρίση, οι συνεργάτες του τόμου θα ακολουθήσουν τους πιο διαφορετικούς δρόμους. Ο Κώστας Ακρίβος και ο Χρήστος Αστερίου θα κάνουν λόγο για νεοναζιστική δράση και τις επιθέσεις εναντίον των μεταναστών τόσο στην Αθήνα όσο και στην περιφέρεια. Η Ελένη Γιαννακάκη θα εστιάσει την προσοχή της στην αδυναμία των γερόντων, που θα υποχρεωθούν λόγω του δραματικού περιορισμού των εισοδημάτων τους να αναζητήσουν μικρότερη και πιο άβολη στέγη, ανησυχώντας τα μάλα για τη μελλοντική τύχη των παιδιών τους. Ο Βασίλης Γκουρογιάννης θα βάλει μια παρέα από μεσήλικους να ψάχνουν χωρίς αποτέλεσμα τα αίτια της καταστροφής. Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης και ο Σωτήρης Δημητρίου θα επανακάμψουν στο μεταναστευτικό ζήτημα, ξετυλίγοντας δυο ιστορίες για τους Έλληνες και τους ξένους: για τους ξένους που έφυγαν καταταλαιπωρημένοι από την Ελλάδα για να επιστρέψουν εν συνεχεία ως επισκέπτες σε μια βασανισμένη χώρα και για τους Έλληνες οι οποίοι κατέληξαν να γίνουν μετανάστες στην ίδια τη γενέτειρά τους. Ο Τάσος Καλούτσας και η Λένα Κιτσοπούλου θα υποδείξουν πως οι αρρώστιες και ο θάνατος εμφανίζονται με το πλέον σκληρό και απάνθρωπο πρόσωπο την ώρα της κρίσης ακόμα κι όταν δεν αποτελούν απότοκό της. Ο Κώστας Κατσουλάρης και ο Νίκος Κουνενής θα καταφύγουν στη φαντασία τους εικονογραφώντας την κρίση άλλοτε ως πολιτική ουτοπία (μια πολιτεία όπου όλοι θα σπεύσουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους) και άλλοτε ως εικαστική έκθεση του παραλόγου (όπου κάθε κοινωνική ομάδα θα ανέβει στο βάθρο που της αναλογεί – εκείνο της ενοχής ή εκείνο της αθωότητας). Από τη μεριά τους, η Κάλλια Παπαδάκη, η Έρση Σωτηροπούλου και ο Χρήστος Χρυσόπουλος θα περιπλανηθούν στην πόλη των αστέγων και των παραμερισμένων. Τέλος, ο Μιχάλης Μοδινός, ο Χρήστος Οικονόμου, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος και η Σώτη Τριανταφύλλου θα στείλουν ένα μήνυμα αισιοδοξίας, αποκαλύπτοντας πως η κρίση δεν μπορεί να εμποδίσει την εκδήλωση της ανθρωπιάς, της ευαισθησίας ή και του χιούμορ για όλα όσα μας συμβαίνουν καθημερινά.