Θεοδώρα Τζάκρη
Τα ποτάμια τότε πολιτικοποιούνται και βάφονται θετικά ή αρνητικά. Μπορεί να γίνουν παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης όπως ο Βόλγας το 1942 ή στόχος του επιθετικού επεκτατισμού, όπως ο γειτονικός του Δνείπερος, ογδόντα χρόνια μετά. Πρωταγωνιστές οι ίδιοι λαοί σε διαφορετικούς ρόλους. Έτσι είναι η πολιτική, εναλλασσόμενη από το καλό στο κακό, σ’ αντίθεση με τους ποταμούς που ποτέ δεν αναστρέφουν τη ροή τους στο διάβα των χρόνων.
Όποιος είναι έστω και λίγο σοφός (κι όχι ένας απλός γνώστης ή ακόμη χειρότερα ένας «πληροφορημένος»), γνωρίζει ότι τα σύνορα που υπερασπίζει είναι ηθικά αυθαίρετα. Όποιος όμως έχει γευτεί δυο σταγόνες ιστορίας, γνωρίζει ότι είναι κι ιστορικο-πολιτικά αυθαίρετα.
Θα πρέπει να αναζητήσει κανείς στις σκονισμένες σελίδες της ιστορίας το γιατί ακριβώς η Ανδριανούπολη των Ελλήνων λέγεται πια Erdin, το γιατί η Ορεστιάδα λέγεται Νέα, πως βρέθηκε αυτό το κομμάτι γης δυτικά του Έβρου σε τούρκικα χέρια (εξέχουσα του Κάραγατς) πράγμα που οδήγησε αργότερα στη δημιουργία του εκεί τείχους. Όποιος έχει όρεξη … ας σκονιστεί.
100 χρόνια μετά, οι δυο λαοί εκατέρωθεν του Αιγαίου θυμούνται τον ποταμό Σαγγάριο με διαφορετικά συναισθήματα. Μικρασιατική Καταστροφή λέμε εμείς και κρύβουμε βαθιά μέσα μας το ανεπούλωτο τραύμα. İstiklal Caddesi λένε εκείνοι τις λεωφόρους τους, που σημαίνει λεωφόρος Ανεξαρτησίας! Εννοούν ότι δεν νίκησαν απλώς τον ελληνικό στρατό αλλά τις Μεγάλες Δυνάμεις που τον είχαν στείλει κι από τις οποίες αυτοί επέτυχαν την ανεξαρτησία τους.
Πολλοί άνθρωποι κι από τις δυο πλευρές υπέφεραν ή εξοντώθηκαν τότε, δύο σύγχρονα κράτη οικοδομήθηκαν, οι πολιτικοί πρωταγωνιστές της σύγκρουσης συμφιλιώθηκαν μέχρι του σημείου να προτείνει ο ένας τον άλλον για Nobel Ειρήνης. Όταν δε ο ακραίος εθνικιστής Μεταξάς έγινε κυβερνήτης, επέβαλε την πιο αυστηρή λογοκρισία σε όποιον ήθελε να πει την παραμικρή κακή κουβέντα για τους Τούρκους και τον Κεμάλ (κανείς δεν το είπε, άραγε, στους Χρυσαυγίτες;). Στην πολιτική όλα είναι σχετικά κι αλί σε αυτούς που χάθηκαν.
Κι επειδή ουδέν κακόν αμιγές καλού, στα χρόνια εκείνα θεμελιώθηκε η σημερινή διεθνής παράδοση της ανθρωπιστικής βοήθειας και παρέμβασης με την νεαρή τότε ΚτΕ (Κοινωνία των Εθνών), πρόδρομη του σημερινού ΟΗΕ. Οι Έλληνες πρόσφυγες ήταν από τους πρώτους που ευεργετήθηκαν.
Στη φωτογραφία του 1924 απαθανατίζεται μια εορταστική εκδήλωση για τους πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία στο αίθριο του Ζαππείου Μεγάρου. Ανάμεσα σε ορφανά προσφυγόπουλα, που βρίσκονται υπό τη φροντίδα της Near East Relief κι ανάμεσα στον Ελευθέριο Βενιζέλο και στον Απόστολο Δοξιάδη, βλέπουμε τον Henry Morgenthau, πρώτο πρόεδρο της Επιτροπής Αποκαταστάσεως (ΕΑΠ). Η μνήμη του τιμάται με οδούς στον Βύρωνα, στην Νίκαια και στην Θεσσαλονίκη, αλλά θα ήταν καλύτερα αν τον τιμούσαν στην ανεπιθύμητη νησίδα του Έβρου.
Όλα θα σβήσουν, κι ο Μητσοτάκης κι ο Ερντογάν κι εσείς κι εγώ. Το άταφο παιδί στη νησίδα που δεν την ήθελε κανείς, με δύο κράτη εκατέρωθεν να περιμένουν κι άλλους παιδικούς θανάτους προτού συνδράμουν, θα μείνει για πάντα! Στη χώρα δε που τρέχει μακιγιαρισμένη στα Ηρώδεια και στις Επιδαύρους για να παρακολουθήσει Αντιγόνη, θα της πρέπει διπλή ντροπή.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Efsyn
