Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ

Του Ανδρέα Ζαμπούκα

Kρατάω μια φράση από το κείμενο του Αριστοτέλη,
στα φετινά
θέματα των Αρχαίων, στις Πανελλαδικές: «Επομένως,
ούτε εκ φύσεως αλλά ούτε και αντίθετα προς τη φύση μας υπάρχουν μέσα μας οι
αρετές, αλλά έχουμε από τη φύση την ιδιότητα να τις δεχτούμε και να
τελειοποιούμαστε με τον εθισμό».

Ένας μαθητής της Θεωρητικής Κατεύθυνσης στην Γ΄
Λυκείου, διδάσκεται όλο τον χρόνο ένα σωρό ιδέες και φιλοσοφικές «αποκαλύψεις».
Φτάνει και στις εξετάσεις κι αν τις έχει μάθει καλά, μπαίνει και στο
Πανεπιστήμιο. Το ζήτημα, όμως, είναι το πώς τις βιώνει στο περιβάλλον του. Στην
πραγματικότητα, θεωρεί πως η ορολογία της Φιλοσοφίας είναι ένας «χρηστικός»
κατάλογος από έννοιες που θα μάθει μόνο για τις εξετάσεις.

Τι είναι λοιπόν ο «εθισμός»; Είναι η βασική
διαδικασία της μόρφωσης του ατόμου. Αν μεγαλώσει σε μια κοινωνία ανθρωποφάγων,
θα είναι πολύ φυσικό να συνηθίσει στις «εθιμικές» διατροφικές τους συνήθειες.
Το ότι θα βρεθούν κάποιοι λίγοι που θα αισθανθούν μια κάποια αποστροφή, δεν
πρόκειται να αναστρέψει την τάση των περισσοτέρων. Αν βρεθεί  σε μια
κοινωνία, όπου  λογαριάζεται σαν πολιτική μορφή δημιουργίας, τότε εθίζεται
σε μια δημοκρατική κουλτούρα σεβασμού των δικαιωμάτων. Και στη μία και στην
άλλη περίπτωση, ο άνθρωπος την ευτυχία ψάχνει. Μόνο που στην αριστοτελική
«ευδαιμονία», την αναζητά στη συνύπαρξη με τους άλλους και όχι στην εξόντωσή
τους.

Πάντως, όσο περνούν τα χρόνια, ανοίγει
περισσότερο η ψαλίδα μεταξύ θεωρίας και βιώματος, στα θέματα της παιδείας.

Βλέπεις το κείμενο του Αριστοτέλη και κοιτάς γύρω
σου να δεις τον «εθισμό» του μαθητή που καλείται να απαντήσει στα θέματα των
Πανελλαδικών. Από τη μία, δηλαδή, του «πουλάς» «ηθικοπλαστική μούρη» με τις
θεωρίες και από την άλλη του επιβάλλεις να βιώσει την κοινωνική αλητεία στο
αποκορύφωμά της. Ως εξουσία διαχειρίζεσαι ένα σχολείο από έναν άλλον «ενάρετο»
πλανήτη και από την άλλη στέλνεις τον ίδιο μαθητή που έγραψε χθες για τις
αρετές του Αριστοτέλη να «εθιστεί» στη δυσωδία. Τον στέλνεις στη βαρβαρότητα
του πολιτικού λόγου, στους εξυπνακισμούς των αθλητικών παραγόντων, στο life
style των λιγούρηδων, στη μισαλλοδοξία των παπάδων, στην παπαρολογία των
ψευδοϊδεολόγων, στα σκουπίδια του καταναλωτισμού και σε ένα σωρό άλλες παγίδες
που τρέφουν καθημερινά τα χειρότερα ένστικτά του.

Πόσο χυδαίος πρέπει να είσαι για να καθοδηγείς
μια κοινωνία ανερμάτιστη και χαμένη μέσα στην υποκρισία των φαντασιώσεων; Ως
εξουσία, προσποιείσαι πως δεν καταλαβαίνεις αυτό που συμβαίνει στους μαθητές.
Τους «εθίζεις» σ’ αυτή τη διάσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης, τους μηδενίζεις
την προδιάθεση της εμπιστοσύνης και τους σπρώχνεις κατευθείαν στον μηδενισμό
και την παραίτηση. Τους βάζεις στο τέλος και  δυο «φιλοσοφικά» θέματα σε
Έκθεση και Αρχαία και υποδύεσαι ότι προσφέρεις παιδεία και μόρφωση. Η γελοία
κατάσταση μοιάζει σαν τη βουλιμική τροφαντούλα που σκορπάει του κόσμου τα λεφτά
στον διατροφολόγο και το βράδυ στήνει πάρτι με πίτσες και σουβλάκια.

Βρίσκεις, θα μου πεις, παραδείγματα που
ακολουθούν τον «εθισμό» του Αριστοτέλη; Κοινωνίες αγγέλων δεν υπάρχουν κι ούτε
θέλουμε να υπάρξουν ποτέ. Άλλο, όμως, να μεγαλώνεις με τους κινδύνους της
«δυτικής εφηβείας», κι άλλο να δοκιμάζεις καθημερινά τα «botox» της
αναισθησίας.

Δεν ξέρω τι πρέπει να συμβεί για να καταλάβουμε
ότι όση θεωρία και να φορτώσεις στα κεφάλια των νέων, αν δεν τους δώσεις βίωμα
και πράξη δεν υπάρχει περίπτωση να τους μορφώσεις.

Αυτά μου έρχονται στο μυαλό, κάθε χρόνο με τις
εξετάσεις. Αυτά έρχονται στο μυαλό και σε μερικούς άλλους πιο παλιούς και
σίγουρα πιο σοφούς από μένα. Τι σημασία έχουν, όμως, οι σκέψεις μας; Αυτός ο
άτιμος ο «εθισμός», αυτό το λίγο-λίγο, το ανεπαίσθητο, το μουλωχτό, τη δουλειά
του την κάνει και με το παραπάνω. Για Αριστοτέληδες θα μιλάμε τώρα; Ποιος
νοιάζεται; Του χρόνου πάλι στις Πανελλαδικές…