Ο καθηγητής ως προλετάριος

Του Ανδρέα Ζαμπούκα*
Οι αντιδράσεις των εκπαιδευτικών για την αύξηση του ωραρίου εργασίας εντείνονται, εν όψει μάλιστα και των Πανελλαδικών. Στα πλαίσια του μνημονίου, οι δάσκαλοι και καθηγητές χάνουν πολλά από τα προνόμια που διατηρούσαν στα σχολεία. Ξεκινούν έλεγχοι ωραρίου, συζητείται η υποχρεωτική εξάωρη παρουσία, κόβονται οργανικές θέσεις και εντάσσονται όλοι στο σύστημα αξιολόγησης του Υπουργείου. Φέρνω στο νου μου, τα λόγια του Βίλχελμ Ράιχ: «Η ζωή σου θα γίνει ωραία και ασφαλής όταν… οι δάσκαλοι των παιδιών σου, θα πληρώνονται καλύτερα από τους πολιτικούς» και αναρωτιέμαι ποιοι λόγοι οδήγησαν σε αυτή τη «φθαρμένη» σχέση της πολιτείας με τους καθηγητές. Δεν ξέρω αν φταίει το κράτος, που «έντεχνα» φρόντισε να «προλεταριοποιήσει» τον εκπαιδευτικό ή αν ο ίδιος βολεύτηκε από τον ταξικό του ρόλο, για να απολαύσει τα «λαϊκά» του προνόμια. Το πιθανότερο είναι να συναίνεσαν και οι δύο, σε ένα παιχνίδι λαϊκισμού και υποκρισίας – εις βάρος, πάντα, των μαθητών και του παιδαγωγικού έργου.

Πιστεύω ότι οι εκπαιδευτικοί επωμίστηκαν το βάρος της απαξίωσης, σε τέτοιο βαθμό που δύσκολα πλέον μπορούν να διεκδικήσουν τα αιτήματά τους. Η αποδοχή πολλών παραπλανητικών «προνομίων» από το κράτος και η «ταξική», συνδικαλιστική τους εκπροσώπηση περιόρισαν σε μεγάλο βαθμό, την αξιοπιστία τους.

Η εικόνα που επικρατεί σήμερα στα σχολεία, είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Σχεδόν όλοι αντιδρούν στην αξιολόγηση, γιατί δεν έχουν πειστεί για τις προθέσεις του Υπουργείου. Τρέχουν πανικόβλητοι να μαζέψουν «χαρτούρα» από σεμινάρια, πιστοποίηση υπολογιστών και εργασίες μεταπτυχιακών, γιατί αυτά αποτελούν μέρος της μοριοδότησης. Οι λιγότεροι είναι αυτοί που αισθάνονται την ανάγκη να βελτιώσουν τις μεθόδους διδασκαλίας στην τάξη.
Μία άλλη δυσλειτουργία είναι η ισοπεδωτική τακτική με τις ειδικότητες. Όλοι οι καθηγητές κάνουν την ίδια δουλειά και επωμίζονται τις ίδιες υποχρεώσεις; Αν ο φιλόλογος έχει να διορθώσει ολόκληρα πακέτα με κείμενα μαθητών, πόσο χρόνο πρέπει να ξοδέψει στο σπίτι του; Ο μαθηματικός επίσης, μπορεί να μην αναθέσει ασκήσεις και εργασίες στους μαθητές του; Oι άλλες ειδικότητες εκπονούν ολοκληρωμένα προγράμματα για να φανούν αντάξιοι της αποδοτικότητάς τους; Για παράδειγμα, ο γυμναστής διδάσκει τα αθλήματα, σε συνδυασμό με διατροφική αγωγή; Διοργανώνει αγώνες, συμμετέχουν οι ομάδες του σε σχολικά πρωταθλήματα; Δυστυχώς, όποια ειδικότητα δεν ακολουθεί το πρόγραμμα των «βασικών» γνωστικών αντικειμένων, είναι περιορισμένων υποχρεώσεων για τον εκπαιδευτικό, που την έχει αναλάβει.

Όπως και να το δει κανείς, τα σχολεία μας είναι γεμάτα από ανθρώπους που αποδέχτηκαν την αλλοτρίωση του «δημιουργού» και δεν έκαναν τίποτα για να υπερασπιστούν την πνευματικότητά τους. Επέλεξαν, όπως και τόσοι άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι, την ασφάλεια ενός «πονηρού» κράτους, το οποίο δεν είχε ποτέ διάθεση να οργανώσει την ελληνική εκπαίδευση και να σεβαστεί το θεσμό του δασκάλου.
Έτσι έκανε παντού, όπου υπήρχε εκπρόσωπος πνευματικότητας και αριστείας, έτσι και με τους δασκάλους. Κατάντησε τον άνθρωπο -που αναλαμβάνει να μεγαλώσει τους νέους ανθρώπους- μίζερο επαίτη, τον έστειλε στα ξερονήσια «εξορία», τον εξευτέλισε αφαιρώντας του κάθε δικαιοδοσία ελέγχου της τάξης του και επέλεξε να τον πληρώνει λιγότερο από την καθαρίστρια του σχολείου. Ήταν πράγματι, ο καλύτερος τρόπος για να τον κάνει προλετάριο, όμηρο του κάθε κόμματος που υποσχόταν «αλλαγές» στη μισθοδοσία του ή μετάθεση. Ο σύγχρονος δάσκαλος δεν μπορεί να λειτουργεί ως ουρά ενός απαρχαιωμένου σχολείου. Πρέπει να γίνει ελεύθερος καθοδηγητής και «διακανονιστής» των γνώσεων, που ρέουν παντού. Ο δάσκαλος μιας κοινωνίας που θέλει να προφτάσει τα οράματα του δυτικού κόσμου δεν μπορεί να εξαθλιώνεται στην περιοδικότητα, στον κατακερματισμό και στην ανευθυνότητα του πεπαλαιωμένου του ρόλου. Ούτε μπορεί να εκπροσωπείται από «επαγγελματίες» αντιπροσώπους οι οποίοι τον «πούλησαν» με τις άσκοπες διεκδικήσεις τους.

Αν ποτέ διοικήσουν την παιδεία -σε αυτή τη χώρα- άνθρωποι με φιλότιμο, οφείλουν να «μεταλλάξουν» τον προλετάριο καθηγητή σε πρόσωπο με κύρος, δύναμη και αξιοπρέπεια. Ας καταλάβουμε, επιτέλους, ότι ψάχνουμε έναν άνθρωπο που όλη του η ζωή θα είναι το σχολείο και οι μαθητές του. Και για να μπορεί αυτό να γίνει ρεαλιστικά, ο μισθός του πρέπει να είναι από τους υψηλότερους. Μόνο έτσι θα είναι όλη τη μέρα διαθέσιμος, με κανονικά ωράρια, με μόνο ένα μήνα διακοπές το καλοκαίρι, με νέα προγράμματα διδασκαλίας και με προθυμία για περισσότερη δουλειά.
Με τους λαϊκισμούς και τα ψέματα, δε φτιάχνονται κοινωνίες. Ο μαθητής έχει ανάγκη να επικοινωνεί με νέους ανθρώπους, γεμάτους δύναμη και όρεξη για αναζήτηση. Θέλει, μπροστά του, οικονομικά ανεξάρτητους «υγιείς» ανθρώπους και όχι ταπεινωμένα ανθρωπάκια που αγωνιούν για την επιβίωσή τους.

*Ο Ανδρέας Ζαμπούκας είναι καθηγητής κλασικής Φιλολογίας