Διαταραχή μετατραυματικού στρες

3 Απριλίου, 2012

Ένα σημαντικό στοιχείο της εκπαίδευσης είναι η επεξήγηση των μετατραυματικών συμπτωμάτων στο πλαίσιο μιας κανονικής βιολογικής αντίδρασης προς το στρες έτσι ώστε να βοηθήσει τον ασθενή να καταλάβει ότι τέτοιες αντιδράσεις δεν αντιπροσωπεύουν ελαττώματα στο χαρακτήρα ή προσωπική αδυναμία.

Της Θάλειας Καραμούτσιου, Ψυχολόγου.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (Posttraumatic Stress Disorder– PTSD)
είναι μια ψυχιατρική διαταραχή που προκύπτει μετά την άμεση ή έμμεση
έκθεση σε ένα τρομακτικό γεγονός που βλάπτει ή απειλεί τη φυσική
ακεραιότητα του ατόμου.Συγκεκριμένα το
μετατραυματικό στρες είναι μια διαταραχή άγχους που μπορεί να
παρουσιαστεί σε άτομα που βίωσαν επικίνδυνες τραυματικές εμπειρίες. Τα τρία καθοριστικά χαρακτηριστικά που διαχωρίζουν τη διάγνωση του PTSD από άλλες είναι:

Συναισθηματική αποφυγή, αγωνία και κατάθλιψη.
Συμπτώματα υπερδιέγερσης όπως οξυθυμία, αδυναμία συγκέντρωσης, υπερ-αϋπνία και αυξημένη φοβική ανταπόκριση.
Αναβίωση του τραύματος μέσω διαστάσεων, αναδρομών και εφιαλτών.

Οταν μιλάμε
για τραυμαυτικές εμπειρίες εννοούμε: φυσικές και τεχνητές καταστροφές
(σεισμοί, πλημμύρες, εμπρησμοί κ.λ.π.), ατυχήματα (αυτοκίνητα, πλοία,
τρένα, αεροπλάνα), ενδο και εξω-οικογενειακή βία (σεξουαλική και σωματική εκμετάλλευση και κακοποίηση, εκδηλώσεις βίας στην κοινότητα, κ.λ.π.), ασθένειες απειλητικές για τη ζωή και επικίνδυνες ιατρικές επεμβάσεις.

Μερικά από τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν: Υπερκινητικότητα, εύκολα
ξαφνιάσματα, υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις, εκνευρισμός με
ασήμαντες προκλήσεις, επιθετικότητα, εφιάλτες, κυκλοθυμικότητα, πανικό,
άγχος, φοβίες, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής,
αναπαράσταση του τραυματικού γεγονότος στο παιχνίδι, στη φαντασία και
στη συμπεριφορά, δυσκολία επέλευσης ύπνου, αΰπνίες και συχνές διακοπές
του ύπνου, ευαισθησία στο φως, έλξη για επικίνδυνες καταστάσεις,
διαστρεβλωμένες ή μουδιασμένες αισθήσεις, εξωπραγματική και αλλοιωμένη
αίσθηση του χρόνου, συγκινησιακή αποσύνδεση, βαθιά παθητικότητα, έλλειψη
πρωτοβουλίας και προσδοκίας για το μέλλον, ανικανότητα του ατόμου για
αγάπη ή δεσμό, φόβος τρέλας ή θανάτου. Εννοείται φυσικά ότι η παρουσία
κάποιων απ’ αυτά τα συμπτώματα δεν σημαίνει οπωσδήποτε την ύπαρξη της
διαταραχής.

Το τραυματικό γεγονός επαναβιώνεται επίμονα με έναν (ή περισσότερους) από τους ακόλουθους τρόπους:

επαναλαμβανόμενες και ενοχλητικές ανακλήσεις του γεγονότος, στις οποίες περιλαμβάνονται εικόνες, σκέψεις ή αντιλήψεις. ( Στα μικρά παιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν επαναληπτικά παιχνίδια, στα οποία εκφράζονται θέματα ή πλευρές του τραύματος).

επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος.

το
άτομο ενεργεί ή αισθάνεται σαν να ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός
(περιλαμβάνονται μία αίσθηση επαναβίωσης της εμπειρίας, παραισθήσεις,
ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια επαναβιώσεων [flashback],
συμπεριλαμβανόμενων και αυτών που συμβαίνουν σε εγρήγορση ή σε κατάσταση
τοξίκωσης.)

H επίμονη
αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και η παράλυση της γενικής
απαντητικότητας (η οποία δεν υπήρχε πριν το τραύμα) φαίνεται από τα
ακόλουθα:

προσπάθειες να αποφύγει σκέψεις, αισθήματα ή συζητήσεις που συνδέονται με το τραύμα
προσπάθειες να αποφύγει δραστηριότητες, τόπους ή ανθρώπους που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος
ανικανότητα να ανακαλέσει μία σημαντική πλευρά του τραύματος
σαφής μείωση του ενδιαφέροντος ή της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες
αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους
περιορισμένο εύρος του συναισθήματος (π.χ. αδυναμία του ατόμου να έχει αισθήματα αγάπης)
αίσθηση
σμίκρυνσης του μέλλοντος (π.χ. το άτομο δεν προσδοκά ότι θα
σταδιοδρομήσει επαγγελματικά, ότι θα παντρευτεί, ότι θα έχει παιδιά ή
ότι η ζωή του θα έχει φυσιολογική διάρκεια)

Μερικά απο τα συμπτώματα που υποδηλώνουν υπερδιέγερση (τα οποία δεν υπήρχαν πριν το τραύμα) είναι τα ακόλουθα:

δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου
ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
δυσκολία συγκέντρωσης
υπερεπαγρύπνηση
υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα

Η αντιμετώπιση του προβλήματος

Ένα σημαντικό συστατικό της θεραπείας επιζώντων
σε τραύμα είναι η παροχή εκπαίδευσης, ασφάλειας και υποστήριξης, η
οποία μπορεί να γίνει ως πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη. Η εκπαίδευση,
βοηθά τον επιζώντα να κατανοήσει τη φύση της κατάστασής του και τι
εμπλέκεται στη διαδικασία της θεραπείας. Ένα σημαντικό στοιχείο της
εκπαίδευσης είναι η επεξήγηση των μετατραυματικών συμπτωμάτων στο
πλαίσιο μιας κανονικής βιολογικής αντίδρασης προς το στρες έτσι ώστε να
βοηθήσει τον ασθενή να καταλάβει ότι τέτοιες αντιδράσεις δεν
αντιπροσωπεύουν ελαττώματα στο χαρακτήρα ή προσωπική αδυναμία. Είναι
απαραίτητο να τον ακούσουμε μη επικριτικά και να του περάσουμε το μήνυμα
ότι δεν είναι μόνος.

Όλες οι θεραπείες, βοηθούν το άτομο να αντιμετωπίσει τις οδυνηρές
αναμνήσεις και τα συναισθήματα που προέρχονται απο το τραυματικό
γεγονός. Οι γνωστικές θεραπείες, βοηθούν τον παθόντα να τροποποιήσει
τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις του σχετικά με την ασφάλεια μετά από ένα
τραυματικό συμβάν, το άγχος και να διαχειριστεί καλύτερα τα προβλήματα
και τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Η
ομαδική θεραπεία μπορεί επίσης να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική.
Πρόσωπα με ανάλογες εμπειρίες μπορεί συχνά να υποστηρίζονται μεταξύ τους
με πολύ καλά θεραπευτικά αποτελέσματα.
Η καλύτερη θεραπεία στα
τραυματικά γεγονότα είναι η πρόληψή τους ωστόσο όταν προκύψει κάτι
τέτοιο η άμεση παρέμβαση κρίνεται ζωτικής σημασίας.