Παναγιώτης Τζανετής
Ως ανελεύθερη δημοκρατία ορίζεται το πολιτικό καθεστώς, στο οποίο η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση θέτει ως στόχο την κατάλυση όλων των θεσμικών ερεισμάτων και αντίβαρων (checks and balances) που επιτρέπουν στη φιλελεύθερη δημοκρατία να λειτουργεί ομαλά, να διασφαλίζει το κράτος δικαίου και τις βασικές πολιτικές ελευθερίες.
Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται στις μέρες μας για να περιγράψει τα καθεστώτα της Ουγγαρίας, της Πολωνίας ή της Τουρκίας. Στα θεσμικά αυτά αντίβαρα συγκαταλέγονται η ισχυρή Αντιπολίτευση, η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, ο ανεξάρτητος Τύπος αλλά και η ανοιχτή κοινωνία των πολιτών, που συνδιαμορφώνουν την πολιτική ατζέντα μέσω της άσκησης των «επικοινωνιακών ελευθεριών» τους.Ομολογουμένως, το φιλελεύθερο σύστημα διακυβέρνησης υπήρξε στην Ελλάδα συχνά θνησιγενές και προσχηματικό. Επηρεαζόμενοι άλλοτε από το Παλάτι και άλλοτε από την Πρεσβεία, οι εκάστοτε κυβερνώντες επεδίωκαν ενεργά την εξόντωση των πολιτικών τους αντιπάλων, ως φυσικά πρόσωπα και ως οργανώσεις. Για να το πετύχουν αυτό, έπρεπε να ποδηγετήσουν την Δικαιοσύνη και τον Τύπο.
Ο ιστορικός αυτός κανόνας γνωρίζει μονάχα μια εξαίρεση, την Μεταπολίτευση. Οι μεταπολιτευτικές ηγεσίες του δικομματισμού σταμάτησαν να στιγματίζουν την αντίθετη άποψη και επεδίωξαν συχνά την σύνθεση, απευθυνόμενες και στο εκλογικό ακροατήριο των «άλλων». Δυστυχώς, η περίοδος αυτή μοιάζει να φτάνει στο τέλος της. Σιγά αλλά σταθερά, ωστόσο, έρχεται να προστεθεί στον δρόμο της “ανελεύθερης δημοκρατίας” και η χώρα μας.
Πώς αλλιώς να περιγράψει κανείς την άνευ προηγουμένου ποινική δίωξη σε βάρος υψηλόβαθμου εισαγγελέως που ερευνούσε τα πεπραγμένα κορυφαίων πολιτικών, μερικές μόλις εβδομάδες από την σχετική παραγγελία Υπουργού της κυβέρνησης κατά παράβαση των δικονομικών κανόνων; Πώς αλλιώς να αξιολογήσει κανείς την συνεχή επίθεση στις ελευθερίες των πολιτών, είτε αυτής ενδύεται θεσμικό μανδύα, όπως το νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη για τις συγκεντρώσεις, είτε εκδηλώνεται στην πράξη από τα κλομπ της ομάδας ΔΕΛΤΑ; Πώς, τέλος, να εξηγήσει κανείς το μένος της κυβέρνησης ενάντια σε κάθε ΜΜΕ που δεν ασπάζεται την γραμμή της;
Ο νεοφιλελεύθερος χωρίς μάσκα
Στα γενέθλια της κυβέρνησης Μητσοτάκη η συστημικότητα του αυταρχισμού της δύσκολα κρύβεται. Το ΚΙΝΑΛΛ ψελλίζει δικαιολογίες περί αντίδρασης στην χαλαρότητα της περιόδου ΣΥΡΙΖΑ ωστόσο και στις ΗΠΑ η ανάδειξη της «Νέας Δεξιάς», που είναι η μήτρα των ιδεών του κ. Μητσοτάκη, παρομοίως επικαλέστηκε την «υπερεπιτρεπτική» δεκαετία του 60 (Μάης, Βιετνάμ κοκ) Ο απολυταρχισμός εμφανίστηκε και τότε ως μια κοινωνική ανάγκη όσων ανησυχούν για την ευθραυστότητα της κοινωνίας, μιμούμενος σε αυτό τον συγκάτοικο του, τον παραδοσιακό συντηρητισμό.
Όμως όσα ο καραμανλισμός θα τα αντιμετώπιζε με επωφελείς για το καθεστώς μεταρρυθμίσεις κοινωνικής συνοχής (πχ περιορισμός φτώχειας) έχουν σαφώς μετατοπιστεί στην αποκατάσταση του «κύρους» της εξουσίας και στην κοινωνική πειθάρχηση Ο νεοσυντηρητικός απολυταρχισμός αποτελεί γνήσιο στοιχείο του νεοφιλελευθερισμού και καμία αντίφαση δεν υπάρχει στο εκσυγχρονισμένο πρόσωπο ενός «ισχυροποιημένου» ηγέτη (επιτελικό κράτος), με δυτικό προσανατολισμό, κατάχρηση βίας (δαιμονοποίηση ομάδων) και σκληρότητα κοινωνικής πολιτικής (νεόπτωχοι). Με τον συγκάτοικο του καλείται να ομοφωνήσει απλώς στο κρίσιμο πεδίο της περιστολής του οικονομικού ρόλου του κράτους.
Η ατζέντα της υστερικής αντιεγκληματικότητας (δαιμονοποίηση νόμου Παρασκευόπουλου, φυλακές, προσφυγικό, ταπεινώσεις νεολαίας κλπ) κακώς θεωρούνται ως παραχωρήσεις στην πλευρά Σαμαρά Είναι κύριο μέρος του νεοφιλελεύθερου αφηγήματος και αυτός που τα υλοποιεί δεν είναι καθόλου συμπαθής στον κ Σαμαρά. Νόμος και τάξη, πνεύμα και ηθική που έλεγε ο αξέχαστος Αυλωνίτης, διεκδικούν κατά τον 21 ο αιώνα τα βραβεία του εκπεσόντος σημιτισμού που κατάντησε να βραβεύει τον Άδωνι, να κακοποιεί την νεολαία υπέρ του Μπέου και να συγγράφει νόμους καταστολής με ύφος παρεξηγημένου Αλτουσέρ. Αν η αντίθεση ήταν απλώς Δεξιά – Αριστερά ίσως κάποιοι και να χωρούσαν όμως η διακύβευση είναι πολύ χειρότερη.
Ίσως χρειάζεται να δει κανείς την κατάσταση στις θρησκόπληκτες ΗΠΑ ή την θατσερική επίκληση των βικτωριανών αρχών για να προβλέψει το επόμενο στάδιο, του κοινωνικού απολυταρχισμού, που εδώ μόλις έχει αρχίσει να διαφαίνεται Πάντως ο συνοδός πατερναλισμός του πατέρα στην οικογένεια (θυμηθείτε τον Άδωνι για τον …. Κώστα που μπήκε νομική), της κάμερας στο σχολείο, του εργοδότη στην δουλειά και πρόσφατα η επινοημένη σύγχυση της έννοιας της ασφάλειας επί της πανδημίας (από το safety στο security κι από τον συμπονετικό Τσιόδρα στον σκληρό Χαρδαλιά) δεν αποτελούν κωμικά στοιχεία μεμονωμένων υπουργών αλλά κεντρικές ιδεολογικές επιλογές. Τα πράγματα δεν είναι αθώα ούτε αστεία.
Όποιος αμφιβάλει ας δώσει μια άλλη εξήγηση στο τι συνδέει τον νεκρό Μάγγο, τον παρα λίγο νεκρό Ινδαρέ που πλήρωσε την ουδετερότητα του, τον stand up κωμικό ενώ υποκριτικά υμνείται η πειθαρχία του ΠΑΜΕ. Είναι ακριβώς η επιτρεπτικότητα (permissiveness) της προηγούμενης περιόδου που επιδιορθώνεται. Άτομα ή ομάδες που είχαν την ελευθερία να επιλέξουν «λάθος» ηθικές αξίες ή «λάθος» στυλ ζωής πρέπει να επανέλθουν!
Δεν κυβερνούν τίποτε φιλελεύθεροι του ηθικού πλουραλισμού αλλά οι νεοφιλελεύθεροι του “Μωσαϊκού” νόμου που σε όλες αυτές τις επιλογές διαβλέπουν απειλή της κοινωνικής ενότητας και πειθαρχίας Όχι, δεν θα αφήσουν την νεολαία χωρίς καθοδήγηση να πορεύεται μόνη της στην ερημιά και να κάνει του κεφαλιού της Ας κοιμηθούν ήσυχοι οι νοικοκυραίοι, αγρυπνεί ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης με τα παλληκάρια του.
Διά ταύτα
Έχοντας προχωρήσει σε αυτή την διαπίστωση, τίθεται επιτακτικά το ακόλουθο ερώτημα: τι να κάνουμε ως δημοκρατικοί πολίτες για να υπερασπιστούμε το δημοκρατικό κεκτημένο της Μεταπολίτευσης; Πρώτα από όλα, να τους ξεμπροστιάσουμε. Ο αντιπολιτευτικός λόγος οφείλει να ταυτοποιεί τις δημοκρατικές εκτροπές ως τέτοιες και να τις καταγγέλλει με αντίστοιχη δριμύτητα. Σε αυτό συγκαταλέγεται και η διεθνοποίηση του ζητήματος, αξιοποιώντας τα σχετικά fora του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έπειτα, να συσπειρωθούμε απέναντι στην απολυταρχική μέθοδο διακυβέρνησης. Η πρόσφατη ψηφοφορία για το νομοσχέδιο περί συναθροίσεων έδειξε ότι υπάρχουν περιθώρια συμμαχιών. Τέλος, πρέπει να «καθαρίσουμε» τον λόγο και τις αναλύσεις μας από κάθε υπόνοια υιοθέτησης αντίστοιχων μεθόδων σε βάρος των πολιτικών μας αντιπάλων και να συγκροτήσουμε ένα πρόγραμμα θεσμικού θωρακισμού της χώρας μέσω της ενίσχυσης της ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών, της ριζικής μεταρρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου αλλά και της δημιουργίας ενός ενιαίου πλαισίου λειτουργίας της ΕΛΑΣ, που θα χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και διαφάνεια. Ίσως έτσι γλιτώσουμε την μετατροπή σε συνταγματική οικογενειοκρατία…
