Δημήτρης Αργυρός
Πρόκειται για το δεύτερο μέρος αυτής της μικρής εργασίας σε σχέση με την ηγεμονία και αφορά την περίοδο 1990 ως τα σήμερα. Τα ερωτήματα δεν είναι απλώς, αν υπήρξε αριστερή ηγεμονία αλλά αν έπαιξε ρόλο σε αυτή η ταξική σύνθεση, η μετανάστευση και η παραγωγή μιας καθαρής ή «μπασταρδεμένης» κοινωνικής συνείδησης.
(Σχετικά και πάλι παραπέμπω Α) Στην Γκραμσιανή ενότητα του πολέμου των θέσεων, δηλαδή στο ιδεολογικό και πολιτιστικό αγώνα με το πόλεμο των κινήσεων, δηλαδή στο άμεσο πολιτικό αγώνα με όλα τα μέσα. Β) Στην έννοια της ταξικής σύνθεσης από την Ιταλική αυτονομία όπου ένα τμήμα του προλεταριάτου δημιουργεί μια κοινότητα ταξικού αγώνα, εκφράζοντας το σύνολο των ταξικών ανταγωνισμών.)
Για να απαντήσω θα επιχειρήσω και εδώ μια ιστορική αναδρομή.
Ροές διαφυγής και εξόδου
Στο τέλος της δεκαετίας του 90 τα γεγονότα και πάλι τείνουν να αλλάξουν με το μεγάλο φαγοπότι του χρηματιστηρίου και την ενσωμάτωση του πρώτου μεταναστευτικού κύματος. Με αποτέλεσμα την δυσκολία της αναπαραγωγής των μικροαστικών στρωμάτων μπροστά στην πίεση και την επέλαση του μεγάλου κεφαλαίου. Όπως είχαμε τονίσει στο πρώτο μέρος οι μεταναστευτικές ροές βοήθησαν αφάνταστα στην σωτηρία των μικροαστικών στρωμάτων.
Το πράγμα στην πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα “τσουλάει” με τις ενέσεις του φτηνού χρήματος το οποίο εξαγοράζει συνειδήσεις αλλά ταυτόχρονα αυξάνει τα χρέη που κάποια στιγμή θα πρέπει να πληρωθούν, δανεικά μεν, αγύριστα όμως ποτέ.
Η μεγάλη αλλαγή γίνεται και πάλι υπόγεια στην κοινωνική βάση : Ένα σημαντικό τμήμα νεολαίας αυξάνει δια των σπουδών υπέρμετρα το συμβολικό της κεφάλαιο, την συμβολική της εξουσία, όπως θα έλεγε και ο κοινωνιολόγος Μπουρντιέ. Ενώ η δεύτερη και η τρίτη γενιά των μεταναστευτικών ροών επανδρώνει το νέο εργάτη μάζα και τον κοινωνικό εργάτη, σε αντίθεση όμως με τους γονείς της δεν βολεύεται “στο λίγο αέρα” που τις επιτρέπουν.
Αναφέρομαι σε μια διπλή ταξική σύνθεση, δίχως όμως να υπάρχει η ριζική δυνατότητα για την ενοποίησή της. Η ατομικότητα και η νομαδικότητα των υποκειμένων δεν οδήγησε στην παραγωγή μιας κοινότητας αγώνα.Παρόλα αυτά υφίσταται μια σχεδόν υπόγεια κίνηση διαφυγής, εξόδου όπως θα έλεγε ο Νέγκρι. Πρόκειται για τις δυνάμεις που θα παίξουν ρόλο στο κίνημα του 2006-2007, στην εξέγερση του 2008, στις πλατείες το 2011 και στο ευρύτερο αντιμνημονιακό αγώνα.
Θέλουμε, δεν θέλουμε, η παραπάνω εικόνα των ασυμμετριών αγώνα είναι εκδήλωση των κοινωνικών πεδίων μιας μεταμοντέρνας συνθήκης που οδηγεί σε πολλαπλότητα κόσμων που έδρασαν ως μια κβαντική ασυνέχεια και σε ασύμμετρες διαδρομές.
Είναι απολύτως φυσικό η εν λόγω αγωνιστική ασυμμετρία να εκφραστεί σε ένα κόμμα σαν το ΣΥΡΙΖΑ. Η κομμουνιστική αριστερά πρεσβεύει την “στράτευση” και αυτό είναι κάτι απολύτως ξένο σε αυτά τα κοινωνικά νομαδικά υποκείμενα.
ΣΥΡΙΖΑ: Η παραγωγή κάτι νέου (;)
Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένας τόπος συνάντησης και παραγωγής μιας νέας συνθήκης με βάση τον παλαιό κεντροαριστερό ΣΥΝ, την αριστερά των κινημάτων ενάντια στην παγκοσμιοποίηση και τμήματος της Αριστερής σοσιαλδημοκρατίας του ΠΑΣΟΚ. Αυτή η νέα παραγωγική συνθήκη κατάφερε να εκφράσει με όρους κοινοβουλίου, το «homo pasokikous», την εργατική αριστοκρατία, τα μικροαστικά στρώματα της πρωτοβάθμιας παραγωγής, όπως και αυτά τα παραπάνω ασύμμετρα ρεύματα αγώνα
Το 2015 , το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ, είχε ως αποτέλεσμα την αποκοπή όλων των παραπάνω στρωμάτων και ειδικότερα αυτών των στρωμάτων της νεολαίας με την ριζοσπαστική πολιτική. Ο ΣΥΡΙΖΑ από την δική του πλευρά πλέον κινείται δεξιότερα σε σχέση με ότι ήταν, σε σχέση με το παλαιό Παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ, άλλωστε και ο παλαιός ΣΥΡΙΖΑ κινούνταν δεξιότερα του παλαιού ΠΑΣΟΚ, αριστερότερα πάντως του ΣΥΝ της Δαμανάκη, που ήταν ένας αριστερός Μητσοτακισμός.
Το μεγάλο πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν και παραμένει η απουσία εσωτερικών δεσμών στο κοινωνικό πεδίο. Στην αδύναμη πλέον εργατική αριστοκρατία συνεχίζει να κυριαρχεί η ΠΑΣΚΕ του ΠΑΣΟΚ, ενώ στα νέα κοινωνικά κινήματα η μεταμοντέρνα συνθήκη δεν παράγει δυνατούς εσωτερικούς δεσμούς. Αυτό το μετατρέπει μάλλον σε ένα κόμμα όπως ήταν η παλαιά «ένωση κέντρου» σε μια μεταμοντέρνα αμφίεση.
Επιστροφή στα ερωτήματα
Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι η κυρίαρχη ηγεμονία δεν αμφισβητήθηκε από το 1990 έως και τα σήμερα, πάρα τους πολιτικούς αγώνες και τις κοινωνικές συγκρούσεις που ήταν έντονες, πάρα το κύμα των αγώνων ανάμεσα στο 2007- 2015, παρά την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Όπως φάνηκε και από τα γεγονότα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν έτοιμος και δεν επιθυμούσε να «σπάσει αυγά», όσο για την υπόλοιπη κομμουνιστική αριστερά βρίσκεται μακριά από το μεταμοντέρνο ρυθμό της εποχής της νομαδικότητας/ατομικότητας.
Για το τέλος κάποια ερωτήματα: Φοβούμαι ότι για μακρόν θα κυριαρχεί η μεταμοντέρνα συνθήκη, μια κατάσταση , όπου η ατομικότητα δεν “στρατεύεται” και δεν οδηγεί στην κοινότητα ούτε αναγκαία παράγει μια ασύμμετρη αγωνιστική ενότητα ατομικότητας και κοινότητας. Σε αυτές τις συνθήκες η παραδοσιακή κομμουνιστική αριστερά δεν έχει κανένα μέλλον, ενώ η προσφυγή της σε κοινότητες του παρελθόντος, όπως ο σταλινισμός μάλλον είναι απολύτως προσαρμοσμένος στην μεταμοντέρνα συνθήκη ως κατηγόρημα της. Άρα πρέπει να αλλάξει, όχι να προσαρμοστεί αλλά να μεταμορφωθεί, να μετασχηματιστεί. Όχι βέβαια όμως στην παραγωγή ενός δικαιωματικού λόγου δεξιότερα της νέας και της παλαιάς σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού.
Ταυτόχρονα όμως πρέπει να λάβουμε σοβαρά τα παρακάτω νέα στοιχεία:
Α) Πόσο βοηθάει ο άκρατος κρατικισμός, επιστημονισμός και θετικισμός ; Τελευταίο παράδειγμα η αντίδραση της αριστεράς απέναντι στην “έκτακτη κατάσταση” λόγω κορωνοϊού, η αντίδρασή της σε αυτή την πολιτική του βιοπολιτικού ελέγχου.
Β) Στην φάση των μνημονίων και ειδικότερα ύστερα από την ήττα του αντιμνημονιακού αγώνα η νεολαία με το υψηλό συμβολικό κεφάλαιο αλλά και η δεύτερη ή τρίτη γενιά των μεταναστευτικών ρευμάτων πήρε το δρόμο της ξενιτιάς. Ηττημένη και απογοητευμένη από την πολιτική αλλά και από τις οικονομικές/ παραγωγικές συνθήκες.
Γ) Την ίδια στιγμή ο παγκόσμιος καπιταλιστικός κυκεώνας οδήγησε και οδηγεί νέες μεταναστευτικές ροές που δεν επιθυμούν ή αδυνατούν να ενσωματωθούν για να δημιουργήσουν μια νέα ταξική σύνθεση και κοινότητα αγώνα. Και αυτό δυσκολεύει τους κοινωνικούς και εργατικούς αγώνες σε αυτή την φάση τουλάχιστον.
Δ) Κλείνω με ένα άλλο Ιταλό: Ίσως ο μόνος δρόμος αντίστασης σε αυτή την εποχή να είναι αυτός της «εξόδου του πλήθους», όπως υποστηρίζει ο ύστερος Α.Νέγκρι.Έξοδος ατομική και συλλογική, νομαδική η οποία παράγει τις ασυμμετρίες αντίστασης.
Κάπως έτσι ίσως εξηγήσουμε και ερμηνεύσουμε με ένα άλλο τρόπο: 1) Την μετανάστευση των νέων με υψηλό συμβολικό κεφάλαιο/ εξουσία στο εξωτερικό. 2) Την είσοδο νέων μεταναστευτικών ροών στο εσωτερικό. 3) Την μεγάλη απώλεια θέσεων εργασίας από κομβικούς παραγωγικούς τομείς. Είναι γνωστό ότι τα αφεντικά φωνάζουν ότι δεν βρίσκουν εργατικά χέρια, εννοώντας φτηνά εργατικά χέρια. Κατά μια έννοια πρόκειται και μια αυθόρμητη άρνηση της μισθωτής εργασίας ως αντίδραση στους χαμηλούς μισθούς .4. Με ένα άκρως αρνητικό τρόπο την είσοδο στο κόσμο της παρανομίας και της μικρής ή μεγάλης παραβατικότητας, μιας σημαντικής μερίδας του κόσμου που βρίσκεται στα όρια των κοινωνικών συνθηκών, ο λεγόμενος 4ος κόσμος των μητροπόλεων. Αυτός ο κόσμος ούτε μπορεί ούτε επιθυμεί να ενσωματωθεί.
Και στις τέσσερις άνωθεν περιπτώσεις μπορούμε και να μιλήσουμε για μια παραγωγική του “εργοστασίου επιθυμιών” της ατομικότητας/ νομαδικότητας, όχι απαραίτητα και πάντα προς μια θετική κατεύθυνση, όπως δείχνει και στο τέταρτο σημείο.
