Ακροθιγώς
Σχολιάζει ο Παναγιώτης Τζανετής
Χαρμόσυνη η είδηση της υποστήριξης από το Συμβούλιο της Ευρώπης της ελληνικής πρότασης για την εξαγορά της πατέντας του εμβολίου. Παράλληλα υπήρξε σαφής αποδοκιμασία των κυβερνητικών φληναφημάτων για τα «υγειονομικά διαβατήρια». Η Ελλάδα στο Συμβούλιο της Ευρώπης φάνηκε να βάζει τα καλά της, ίσως ενθυμούμενη τον Γενάρη του 1969 ένα άλλο ευρύ σκορ: 92-11. Ήταν Γενάρης του 1969, όταν το Συμβούλιο της Ευρώπης πέταξε έξω τη Χούντα, η οποία παρουσιάστηκε πανηγυρίζουσα που αποχώρησε, τάχα, οικειοθελώς.
Μιας και θυμηθήκαμε τα παλιά, μήπως θα έπρεπε ο κ. Πρωθυπουργός να είχε ήδη βάλει τιμωρία τον υφυπουργό του κ Συρίγο, να γράψει χίλιες φορές τα ονόματα των αξέχαστων Κοροβέση Περικλή, Κίττυ Αρσένη και Αμαλία Φλέμιγκ για τα όσα ξεστόμισε για το σωτήριο έτος 1969, χωρίς να ζητήσει καν μια συγγνώμη! Δεν είμαστε βέβαια στην Ιλιάδα για να του πει: «Ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων;», οπότε θα αρκούσε απλώς να του πει: «τι χαζομάρα είπατε τώρα, κύριε Υφυπουργέ;».
Λέω ότι η Ελλάδα έβαλε τα καλά της, γιατί δεν είναι μόνο η πρόταση των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ (κκ. Κατρούγκαλος, Φάμελλος, Κασιμάτη, Τριανταφυλλίδης) που έγινε αποδεκτή, είναι και η υποστήριξη του Γιώργου Παπανδρέου. Καθόλου άσχημα, για ένα κόμμα που την ηγεσία του διεκδικεί ο ‘υπερασπιστής’ των δικαιωμάτων κ Ανδρέας Λοβέρδος, του άγους της δημόσιας διαπόμπευσης των οροθετικών γυναικών! Ακόμη και η αποχή των δύο βουλευτών της ΝΔ προσμετράται θετικά, αν αναλογιστεί κανείς το τι ανοησίες ακούσαμε όταν διατυπώθηκε η πρόταση προς την ΠτΔ κα Σακελλαροπούλου (ο Τσίπρας θέλει να κρατικοποιήσει την Pfizer, αγνοεί το θεσμικό πλαίσιο κά). Η βαρύτητα της απόφασης είναι προφανής ό,τι κι αν ισχυριστούν τυχόν νέοι Πιπινέληδες (ο τότε ΥπΕξ του Παπαδόπουλου και εμπνευστής της οικειοθελούς περήφανης αποχώρησης).
Το εμβόλιο ως οικουμενικό συλλογικό αγαθό
Ο χαρακτηρισμός του εμβολίου ως «οικουμενικού συλλογικού αγαθού», προέρχεται από εντελώς διαφορετικό τομέα όπως πχ ο θαλάσσιος πλούτος που κείται εκτός ΑΟΖ και έτσι δεν μπορεί να έχει επ’ αυτού κανείς εθνικές απαιτήσεις. Ο εμβολιαστικός εθνικισμός είναι προφανώς επιδημιολογικά εντελώς αδιέξοδος. Τυχόν “επίτευξη” συλλογικής ανοσίας σε ένα μεμονωμένο κράτος αποτελεί φενάκη, δεδομένου ότι θα μπορεί να αναμολυνθεί από τους γειτνιάζοντες. Η δε περιορισμένη διάρκεια της ανοσίας που απολίπουν το εμβόλιο ή και η νόσηση, σημαίνει ότι αν προτού αυτή εκπνεύσει δεν εξασφαλιστεί παρόμοια επίδοση και στους γείτονες, η ανοσία θα τίθεται συνεχώς σε διακινδύνευση.
Θα κινδυνεύουμε δηλαδή λίγο πριν το τέλος να βρεθούμε πάλι την αρχή όπως συμβαίνει στο παιδικό παιχνίδι φιδάκι. Οπότε η συλλογική ανοσία (η λεγόμενη αγέλης) είτε θα είναι οικουμενική είτε δεν θα υπάρξει ποτέ! Η τυχόν ανοσοποίηση με μεγάλη διαφορά φάσης είναι πιθανό να οδηγήσει σε μετάπτωση της πανδημίας σε ενδημική κατάσταση (μόνιμη συνύπαρξη) αντί της επιδιωκόμενης οριστικής εξαφάνισης του ιού.
Παρότι η φύση των πραγμάτων είναι αυτή, τίποτε δεν προδικάζει ότι και η πολιτική θα σεβαστεί την επιστημονική αλήθεια. Ο πολιτικός πειρασμός της δημιουργίας μιας «ασφαλούς νησίδας» θα υπάρξει και θα επιφέρει μέτρα περιχαράκωσης και απομόνωσης από τους «άλλους» Ιδιαίτερα αν εμπλέκονται προεκλογικές ιδιοτέλειες, όπως στην περίπτωση του κ Νετανιάχου στο Ισραήλ, τότε μπορεί να παρατηρηθούν τα ακραία φαινόμενα της αποστέρησης του από τους Παλαιστίνιους, ενώ κατά τα άλλα ο εμβολιασμός θα εξελίσσεται με βήμα ταχύ. Πιθανώς τέτοιο φαινόμενο να εμφανιστεί πρώτα σε χώρες όπου οι γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες το ευνοούν αλλά κινδυνεύει με γενίκευση, αν τυχόν υπάρξουν μεγάλες ανισότητες στην διανομή.
Θα μπορούσε μια αντίστοιχη πολιτική πρωτοβουλία να υπάρξει και προς τα όργανα της Ευρωπαικής Ένωσης. Σε αντίθεση με τυχοδιωκτικές πολιτικές όπως αυτή του γερμανικού κράτους που επιδιώκει την μερίδα του λέοντος παρά τις συμφωνίες, μια τολμηρή αντιπρόταση θα ήταν ο ενιαίος ευρωπαικός προγραμματισμός εμβολιασμού έτσι ώστε πρώτα να ολοκληρωθεί σε όλες τις χώρες της Ε.Ε ο εμβολιασμός των «πολύ κινδυνευόντων» (>65, ευάλωτες ομάδες, υγειονομικοί και υπάλληλοι οίκων ευγηρίας), και μετά η οιαδήποτε χώρα να προχωρά στην επόμενη κατηγορία! Αυτό μπορεί να ακούγεται πολύπλοκο για 27 χώρες, ωστόσο στις ΗΠΑ των 52 πολιτειών ο πληθυσμός δεν είναι πολύ μικρότερος. Η διαφορά είναι ότι εκεί όλοι θεωρούνται πολίτες της ίδιας πατρίδας, οπότε η βασική διαφορά είναι πολιτική κι όχι τεχνική.
Η πατέντα
Προκειμένου η πρόταση για την εξαγορά των πνευματικών δικαιωμάτων της εφεύρεσης (πατέντα) να μην παραμείνει στον χώρο των ευγενών προθέσεων, δεν αρκεί μόνο η κατ’ αρχάς συμφωνία για την ηθική αρτιότητα της . Χρειάζεται ακόμη σημαντική επεξεργασία και εξειδίκευση. Το εμβόλιο είναι προιόν εν εξελίξει δεδομένου ότι πολλοί ακόμη τύποι θα προστεθούν στο άμεσο μέλλον, βελτιώσεις θα επιχειρηθούν όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα, τις μειωμένες παρενέργειες, την τιμή, το εύρος δράσης σχετικά με νέα μεταλλαγμένα στελέχη.
Το κίνητρο για όλη αυτή την δραστηριότητα σήμερα δεν είναι άλλο από τον επιχειρηματικό ανταγωνισμό. Από τι ακριβώς θα υποκατασταθεί ως κίνητρο, προκειμένου να μην σταματήσει η ερευνητική εξέλιξη; Επίσης τίθεται ένα θέμα για τις αρμοδιότητες του σώματος που θα επιλέξει το ποιός θα αποζημιωθεί και ποιοι απλώς θα ζημιωθούν.Ποιος άραγε θα επιλέξει τον «επιτυχημένο», με τι κριτήρια και με τι χρονικό ορίζοντα;
Άλλες ειδικές πρόνοιες
Ιδιαίτερη προσοχή και εξειδίκευση χρειάζεται επίσης στον ακριβή προσδιορισμό των μελών της προνομιακής κατηγορίας απαραίτητων για την λειτουργία των κρατών αξιωματούχων (των μελών της critical infrastructure), που υπάγονται στην πρώτη ομάδα προτεραιότητας. Προκειμένου να αποφευχθούν τα όσα προσχηματικά συνέβησαν στην Ισπανία και στην Ελλάδα, η ρύθμιση θα πρέπει να περιλάβει κάτι παραπάνω από απλές ευχές ή παραινέσεις προς τα κράτη μέλη.
Η διαβεβαίωση περί της μη υποχρεωτικότητας, θα πρέπει να διευρυνθεί έτσι ώστε να αντιμετωπίσει και τις προτάσεις εισαγωγής της από την πίσω πόρτα. Ίσως, τον έμμεσο τρόπο υποχρεωτικότητας της πρότασης Μητσοτάκη για θέσπιση υγειονομικών διαβατηρίων είχαν υπ’ όψιν τους και στο Ευρωπαικό Συμβούλιο, όταν υπερψήφισαν την amendment 1. Από την άλλη πλευρά, ρητά θα πρέπει όμως να προβλεφθούν και οι αναγκαίες εξαιρέσεις κάποιων λειτουργών όπου οι χρήστες θα πρέπει να έχουν την εγγύηση ότι δεν διατρέχουν κίνδυνο από την επαφή μαζί τους.
Ειδικά μέτρα απαιτεί η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας των σωμάτων αδειοδότησης. Χαρακτηριστικές υπήρξαν οι απαράδεκτες σχετικές παρεμβάσεις του Προέδρου Τράμπ στις ΗΠΑ. Δεν νομίζω ότι οι προσπάθειες αθέμιτης επιρροής εξέλιπαν μαζί του, δεδομένης της έντασης του ανταγωνισμού και της οικονομικής σημασίας των σχετικών αποφάσεων.
Προλαμβάνοντας την επόμενη πανδημία
Πέραν των ζητημάτων διαχείρισης της τρέχουσας κατάστασης, αναγκαία είναι και η διαμόρφωση των προληπτικών πολιτικών που θα μας προστατεύσουν από μελλοντικές πανδημίες. Αυτό απαιτεί να κοιτάξουμε την πηγή αυτών των ιών, που πολύ συχνά είναι κάποιο ζώο που ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται βιομηχανικά. Αν και υπάρχουν ήδη ειδικά μέτρα για την καταστολή τέτοιων επιδημιών πριν περάσουν στον άνθρωπο, η πρόσφατη εμπειρία με τις μεταλλάξεις του κορονοιού μέσω των μινκ δείχνει πως απαιτείται μια πιο αποτελεσματική πολιτική πρόληψης τέτοιων κινδύνων.
Αυτή μπορεί να βασίζεται μονάχα σε μια ολιστική προσέγγιση ( one health approach), που θα θέτει ως στόχο όχι την περιχαράκωση του ανθρώπινου είδους από τις ζωονόσους, αλλά την συνολική υγεία του οικοσυστήματος. Η πρόσφατη εμπειρία είναι μια ευκαιρία ‘ρύθμισης’ της σχέσης του ανθρώπου με την φύση και κυρίως με τα υπόλοιπα, μη ανθρώπινα, ζώα της.
