Παναγιώτης Τζανετής
Το Μαξίμου προφανώς δεν ενδιαφέρεται για τον νοήμονα πολίτη αλλά για τον βλάκα με πατέντα, όπως ήταν ο ήρωας του παλιού ελληνικού κινηματογράφου (1963).
Η πολιτική δεν γίνεται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Δεν είναι διαγωνισμός για το ποιος έχει τις πιο ευρηματικές ιδέες ούτε καν για το ποιος είναι πιο ενήμερος ή μορφωμένος. Γενικά, δεν είναι μια διαχειριστική υπόθεση όπως ισχυρίζεται το κατεστημένο, αλλά μια απηνής σύγκρουση συμφερόντων.
Η πολιτική δεν εμπεριέχει εξάλλου ιδιοκτησία πνευματικών δικαιωμάτων. Άπαξ και κάτι έχει ειπωθεί δημοσίως, είναι πλέον κοινό κτήμα και το να το υιοθετήσει ο πολιτικός αντίπαλος δεν είναι απλώς επιτρεπτό αλλά και πολιτικά ευκταίο (η πειθώς των ιδεών).
Η πολιτική δεν είναι σκέτα λόγια, γιατί τότε κανείς εύκολα θα μπορούσε να ασπαστεί όλες τις απόψεις, ιδιαίτερα όποιος διαθέτει μιντιακή ασυλία. Η υπερβολή του Μαξίμου να επιχειρεί να απαλείψει όλα όσα είπε ο κ Μητσοτάκης στην Βουλή για την πατέντα, πάει χαμένη και απλώς υπενθυμίζει πως «το περίσσιο χαλάει το ίσιο».
Η πολιτική απευθύνεται σε ειδήμονες σε περιστάσεις εθνικού κινδύνου. Όμως το να τους αντιμετωπίζει από κει και πέρα είτε ως βοηθητικό προσωπικό (πες κι εσύ Σωτήρη!) είτε να τους υιοθετεί ad hoc (Μόσσιαλος), δηλαδή όποτε και αν βολεύει, καταντάει εκνευριστικό. Δεν έχουν όλοι βλέπετε την αφοσίωση και την αποκοτιά ενός Γκίκα Μαγιορκίνη.
Η πολιτική είναι επιμονή και αποτέλεσμα. Ας ξεχάσουμε, ότι ο Πρωθυπουργός εκφώνησε στην Βουλή το λόγο ενός ξεπέτα λογογράφου, που δεν μπήκε καν στον κόπο να μελετήσει τις δικές του προηγηθείσες δημόσιες παρεμβάσεις. Ας δεχθούμε ότι έκανε όντως στο θέμα της πατέντας, μια αντιμονοπωλιακή εξαίρεση λόγω πανδημίας. Πέρα από την επιστολή σε μια εφημερίδα, εδώ και ένα χρόνο τι άλλο έκανε; Ως Πρωθυπουργός, κι όχι ως απλός επιστολογράφος της FAZ, με ποιόν άραγε συγκρούστηκε;
ΓΛΑΥΚΑ ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΣ
Η πανδημία θα συνεχίζει να εξαπλώνεται επί μακρόν στα πιο φτωχά μέρη, θέτοντας σε διακύβευση και τυχόν περιορισμένες γεωγραφικά επιτυχίες «εκρίζωσης». Θα παραμείνει μεν μια ανθρώπινη τραγωδία, ωστόσο θα παραμείνει και μια νέα «Αγορά», όπου παίζονται πολλά δις.
Δεδομένου ότι ο κορωνοιός δεν είναι η πρώτη παγκόσμια απειλή επί της γης, θα ήταν απίθανο η σύγκρουση συμφερόντων στην επιστήμη αλλά και η σχετική πολιτική σύγκρουση να ήταν πρωτότυπες. Παρόμοια σύγκρουση συμφερόντων προκύπτει κάθε φορά που ένα πρωτογενές αγαθό της επιστήμης (αξιοπιστία, ανοικτότητα, αντικειμενικότητα κλπ) συγκρούεται με ένα δευτερογενές αγαθό που προκύπτει από την ίδια δραστηριότητα (χρήμα, θέσεις, φήμη κλπ).
Σύγκρουση συμφερόντων δεν δηλώνει κατ’ ανάγκην ανήθικη συμπεριφορά, απλά δείχνει την αυξημένη πιθανότητα για κάτι τέτοιο. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι και η εμπορική πρακτική της πατέντας, ιδιαίτερα στην βιοιατρική τεχνολογία. Η σύγκρουση είναι συχνά με την αρχή της ανοικτότητας (openness). Κάποιος μπορεί να παρακρατήσει πολύτιμες πληροφορίες μέχρις ότου νοιώσει κατοχυρωμένος από μια πατέντα, κάποιος να προτάξει το πιο επικερδές και όχι το πιο χρήσιμο ιατρικά προιόν.
Κάποιος χρηματοδότης μπορεί να παρακρατήσει επ’ αόριστο κάποια πρόοδο στην βασική έρευνα, αν αυτή δεν οδηγεί άμεσα σε κάτι εκμεταλλεύσιμο. Ιδιαίτερα προβλήματα παρουσιάζει η περίπτωση των φαρμάκων σπανίων νόσων (ορφανά) που χρειάζονται κρατική παρέμβαση κινήτρων και προκαλούν συχνά μονοπωλιακού τύπου κερδοσκοπικές στρεβλώσεις. Σήμερα, το θεμιτά κατοχυρωμένο εμπορικό δικαίωμα συγκρούεται με το μαζικό θάνατο που προκαλεί, τώρα μεν η περιορισμένη παραγωγή, αύριο δε η αδυναμία αγοράς του εμβολίου για τον κορωνοιό.
Πολιτικά, έχει προυπάρξει παρόμοια σύγκρουση, με πιο πρόσφατες περιπτώσεις την διακήρυξη της Doha (AIDS) που εγκρίθηκε στα 2001 από τον ΠΟΕ και το εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β, που παρήγαγε απατεντάριστα η Ινδία. Άρα και το copyright της πολιτικής ιδέας περί άρσης πατέντας, αν υπήρξε ποτέ, χάνεται στο βάθος του χρόνου. Ίσως κάπου στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν η έρευνα έπαψε να είναι μια υπόθεση παθιασμένων με την αλήθεια ερασιτεχνών και αναγκαστικά συναπαντήθηκε με το χρήμα.
Ειδικότερα όταν το AIDS είχε απαγορευτικό κόστος θεραπείας και κάποιες χώρες ανέπτυξαν «παρανόμως» φθηνά φάρμακα, οι φαρμακευτικές εταιρείες προσέφυγαν στην δικαιοσύνη κατά των κρατών αυτών. Μιλάμε για εταιρείες με υψηλότερο προυπολογισμό από το ΑΕΠ των χωρών ενώ στις αγορές που έτσι «έχαναν», δεν διέθεταν παρά ένα ισχνό μερίδιο των προιόντων τους. Είχαν όμως τον φόβο μην τυχόν ξεκινήσει το ξήλωμα όλου του πουλόβερ από το AIDS.
Απέναντι στην διεθνή κατακραυγή, που βρήκαν τότε μια αγκαλιά να κλάψουν; Στις ΗΠΑ και την ΕΕ, που σήμερα διαγκωνίζονται για το ποιος έχει τα πρωτεία ευαισθησίας.
Αυτοί έδωσαν σκληρή μάχη στον Διεθνή οργανισμό Φαρμάκων για τον αυστηρό περιορισμό των σχετικών εξαιρέσεων, προσπαθώντας να τον μετατρέψουν σε μία παγκόσμια αστυνομία των φαρμάκων. Η μεγαλειώδης απάντηση που δόθηκε από τα κινήματα βάσης, προκειμένου να σταματήσει ο Γάλλος Επίτροπος Εμπορίου να παριστάνει τον δικηγόρο των πολυεθνικών, δεν είναι πολύ γνωστή στην Ελλάδα, την οποία ο εν λόγω Επίτροπος υποτίθεται ότι εκπροσωπούσε (περίοδος Σημίτη). Η τωρινή στάση Μπάιντεν διαφοροποιείται αλλά όχι και της Μέρκελ.
Πάντως, η «εξαίρεση» που σήμερα επιδιώκεται με την άρση πατέντας δεν είναι πρωτοφανής ούτε προυποθέτει το να προσχωρήσει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ στο σοσιαλισμό. Έχει ξαναγίνει, και αυτό το ήξεραν κι όλοι όσοι την απέρριπταν ως ανέφικτη, ιδεοληπτική κι άλλες …μπούρδες. Προτιμούσαν όμως οι οπισθοφύλακες του θατσερισμού, να θεωρούν πιο ‘εφικτούς’ τους 12.000 θανάτους.
Όσο αδαείς κι αν θεωρεί τους Έλληνες ο κ Μητσοτάκης, δεν μπορεί να θολώσει τα νερά, με τον φαιδρό ισχυρισμό ότι είχε στείλει ραβασάκι με την «ιδέα του» στον κ Τζο Μπάιντεν. Στον δημόσιο διάλογο, επιπέδου καφενείου απομονωμένης επαρχίας, δεν ακούγεται καν η κρίσιμη ερώτηση, μετά την υπερατλαντική ψυχρολουσία που υπέστη: Τελικά κύριε, έστω και τώρα, με ποιόν είστε;
