Δημήτρης Αργυρός
Περίεργη και αξιομνημόνευτη η επίκληση του Ευκλείδη Τσακαλώτου– κατά την επιστολή αποχώρησης από την Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ- σε έννοιες της Ινδουιστικής παράδοσης, της αρχαιότερης θρησκευτικής παράδοσης, μιας αρχαίας κοινωνίας με αυστηρή αρχετυπική ιεραρχία, μηδενικής κοινωνικής κινητικότητας, μιας κοινωνίας καστών.
Πώς γίνεται ένας αριστερός πολιτικός που υπερασπίζεται την αλλαγή / καλυτέρευση της εκοσμικευμένης εποχή μας να γράφει: «Όπως διαβάζουμε στο Bhagavad-Gita είναι καλύτερο να υπηρετεί κανείς το δικό του καθήκον (dharma), έστω κι ατελώς, παρά το καθήκον κάποιου άλλου, έστω και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο».
Προτού προσεγγίσω μια σειρά από απαντήσεις θα επιχειρήσω να εξηγήσω, τι είναι ακριβώς η “Μπαγκαβάτ Γκίτα” και το “Ντάρμα”.
“Μπαγκαβάτ Γκίτα”
Το εν λόγω κείμενο είναι ένα υπερβατικό ποιητικό κείμενο τμήμα της “Μαχαμπαράτα” (μιλάμε για την Ιλιάδα και την Οδύσσεια των Ινδών). Η “Μαχαμπαράτα” γράφτηκε περίπου το 5ο με 4ο αιώνα π.χ. αλλά αναφέρεται σε ακόμη πιο αρχαία χρόνια, ίσως περίπου την 3η χιλιετία π.χ. Σε μια εποχή όπου οι πρωταρχικοί Άριοι έκαναν την πρώτη προσπάθεια να “ενσωματώσουν” τους αρχαιότερους κατοίκους της Ινδίας, τους Δραβίδες.
Στο “Μπαγκαβάτ Γκίτα” έχουμε τον διάλογο μεταξύ του ήρωα Αρζούνα και του θεού Κρίνσα. Λίγο, πριν από μάχη η συνείδηση του ήρωα Αρζούνα επαναστατεί μπροστά στην σκέψη του πολέμου και του φόνου. Ο θεός Κρίνσα τον επαναφέρει στο ιερό καθήκον και το χρέος του πολεμιστή (Ντάρμα), καθώς η δράση ειναι προτιμότερη από την αδράνεια.
Τι είναι το“Ντάρμα”;
Το “Ντάρμα” στην Ινδουιστική φιλολογία είναι η οδός των ανωτέρων Α-ληθειών. Πρόκειται για ένα ευρύ όρο που προέρχεται από την σανσκριτική γλώσσα, πλούσια σε νοήματα και ιστορικά , μυστικιστικά συμφραζόμενα. Συναντάται δε σε όλες τις ανατολίτικες θρησκείες αλλά και φιλοσοφικές παραδόσεις, ακόμη και στον Πλωτίνο. Στην κοινή καθομιλούμενη γλώσσα σημαίνει “σωστός τρόπος ζωής”. Στην αρχή για τους Ινδουιστές σημαίνει το κοσμικό νόμο που ρυθμίζει την πορεία της αλλαγής, δίχως να συμμετέχει το ίδιο. Στην συνέχεια αποκτάει ακόμη πολύπλοκη, εκλεπτυσμένη και πλουσιότερη νοηματοδότηση. Εκτός από καθήκον και σωστή συμπεριφορά αλλά και τα δικαιώματα, συσχετίζεται με την αρχή που αποτρέπει το χάος, ταυτίζεται με τον φυσικό νόμο που είναι ο Ιερός νόμος αλλά και δρόμος.
“Κάλι Γιούγκα”, η εποχή της φαυλότητας
Γιατί, λοιπόν, ένας πολιτικός άνθρωπος της “ελευθερίας/ισότητας/ αδελφότητας” κάνει επίκληση σε μια πολυσήμαντη έννοια που σημαίνει ιερό / φυσικό νόμο και καθήκον που βοηθούν έναν πιστό Ινδουιστή να έχει καλό “κάρμα” σε μια εποχή παρακμής (ΚάλιΓιούγκα);
Καταρχάς πρέπει να τονιστεί, ότι ο αγαπητός Ε.Τσακαλώτος χρησιμοποιεί την έννοια δίχως το μεταφυσικό, μυστικιστικό φορτίο της, κάτι που όμως συνεπάγεται τη φιλοσοφική/ οντολογική έκπτωση της έννοιας.
Βέβαια η ουσία της δήλωσης του βρίσκεται στο “ατελώς αλλά δικό μου καθήκον” και όχι στις αναφορές στην Ινδουιστική παράδοση. Μόνο που έτσι η έως τώρα πολιτική παρουσία του αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ έδειξε ότι η “ατέλεια” δεν άρχισε με τον Κασσελάκη. Εκτός και αν η μνημονιακή διαχείριση του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένα τέλειο καθήκον;
Η αναφορά στις εν λόγω παραδόσεις της ανατολής είναι ένα εκφραστικό “όχημα” που δίνει έμφαση. Πρόκειται για ένα πολιτικό σόφισμα, ένα ακίνδυνο ιδεολογικό θέαμα της μετα-πολιτικής και μετα-ιδεολογικής εποχής.
Στην καλύτερη των περιπτώσεων χρησιμοποιεί την έννοια του “Ντάρμα” ως ηθική κατηγορία, ως μια εκδοχή Καντιανής ηθικής προσταγής. Και έτσι όμως δείχνει να κατανοεί την έννοια εντελώς δυτικότροπα, όπως περίπου κατάλαβαν και οι δυτικοί οπαδοί των ανατολικών θρησκειών, τις εν λόγω παραδόσεις και δημιούργησαν το ρεύμα του“newage”.
Η προσφυγή στις εν λόγω παραδόσεις είναι αποτέλεσμα της αριστερής ιδεολογικής αδυναμίας να εκφραστεί και να εκφράσει κάτι το καινοτόμο. Με αποτέλεσμα να ψαρεύει δεξιά και αριστερά, ακόμη και τσιτάτα.
Δηλαδή, με άλλα λόγια πρόκειται για μια επίκληση κενού νοήματος, όπως άλλωστε είναι πλέον και η έννοια της ριζοσπαστικής αριστεράς και όχι μόνο αυτή.
Αν ήθελε ο αγαπητός Ε. Τσακαλώτος να ακολουθήσει το “Ντάρμα” του, είχε την περίοδο 2015-2019 όλο το χρόνο να το πραγματώσει.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι ο Ε. Τσακαλώτος άλλα και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μέλος της “Κάλι Γιούγκα” και όχι η απάντησή της.
