Δημήτρης Σαρρής
Στα όρια Θεσσαλίας και Ηπείρου, υπάρχει (ακόμα) το περίφημο ορεινό πέρασμα της Κατάρας. Είναι ο ψηλότερος αυχένας από το οποίο περνά εθνική οδός και μέχρι πριν από λίγα χρόνια το μοναδικό πέρασμα από τη μια περιοχή στην άλλη, ένας πολύ επικίνδυνος δρόμος.
Από εκεί φαίνονται πολλές βουνοκορφές, το εθνικό πάρκο της Πίνδου, η θεά προς την Ήπειρο και προς τον κάμπο της Θεσσαλίας. Ένα υπέροχο δάσος κωνοφόρων πλαισιώνει αυτό το τοπίο και κάνει τη διαδρομή μοναδική. Από εκεί περνούσαν τα καραβάνια των βοσκών, Σαρακατσάνων και Βλάχων, από εκεί φαίνονται οι κορυφές της Ηπείρου που μας παραπέμπουν στα πολεμικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας μας. Από εκεί ψηλά, ατενίζει κανείς την ιστορία και τις λαογραφικές ρίζες τόσο της Θεσσαλίας όσο και της Ηπείρου και ίσως σε κάθε άλλη χώρα, ο ταξιδιώτης θα μπορούσε να σταματήσει, να δει έναν χάρτη με τις κατευθύνσεις και τις κορυφές, να φωτογραφηθεί, να περπατήσει στο δάσος, να μάθει, να αγαπήσει την ίδια τη χώρα.
Στην Κατάρα όμως δεν μπορεί. Βρέθηκα εκεί και το Μάιο και τον Ιούνιο και ο παλιός αυτός ιστορικός δρόμος, παρότι πλέον δεν υπάρχουν φορτηγά και κίνδυνοι, έχει αφεθεί στο έλεος της φθοράς των βράχων και επί της ουσίας έχει κλείσει για τον ταξιδιώτη. Ριγμένες πινακίδες δεκαετιών, εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις και κτίρια που κάποτε εξυπηρετούσαν τους περαστικούς. Και το Μάιο και τον Ιούνιο παρατήρησα ότι στη μία πλευρά (θεσσαλική) έχει τοποθετηθεί από τον εργολάβο – συντηρητή πινακίδα απαγορευτική κι ένας σωρός από μπάζα στη μέση του δρόμου για να εμποδίζει και να αποτρέπει έτσι κι αλλιώς τη διέλευση και στην άλλη πλευρά προς το Μέτσοβο, υπάρχει μπάρα που κλείνει, αλλά μπορείς -αν ξέρεις και είσαι ντόπιος- να περάσεις από το πλάι.
Οι απαντήσεις των ντόπιων απόλυτες και αποστομωτικές : “είναι μεγάλο το κόστος συντήρησης ” (η περίπτωση επιχειρήματος όπου ο ντόπιος ιδιώτης ευθυγραμμίζεται με το πολιτικό λεξιλόγιο της διοίκησης), “έχει ακόμα χιόνια και πέτρες” (απάντηση σε κάποιον που του είπε ότι ήδη πέρασε από εκεί), “δεν χρειάζεται, υπάρχει ο καινούριος δρόμος”, “και γιατί να πας από εκεί; “, “έχει πινακίδα που λέει το υψόμετρο”.
Πάμε στο παράλληλο αλλά όχι άσχετο παράδειγμα: στο Λαντάκ της απώτατης, βόρειας Ινδίας, στα σύνορα με το Θιβέτ, σε απάτητες κορυφές, σε υψόμετρο άνω των 5000 μέτρων, πολλοί άνθρωποι παλεύουν στην κυριολεξία κάθε χρόνο για να κρατήσουν τους δρόμους ανοιχτούς από τις κατολισθήσεις και να προλάβουν τα έντονα καιρικά φαινόμενα. Υπάρχει μια μεγάλη κατασκευαστική εταιρεία, η περίφημη BRO (Οργάνωση Παραμεθόριων Δρόμων) που υπάγεται στο Υπουργείο Άμυνας της Ινδίας και έχει αναλάβει εδώ και 6 δεκαετίες το δύσκολο έργο συντήρησης του δικτύου σε τέτοιο υψόμετρο. Γιατί φυσικά, όπου υπάρχουν κίνδυνοι και δυσκολίες, αναλαμβάνει ο κρατικός φορέας και όχι ο ιδιώτης – πολιτικός φίλος.
Είναι τέτοιο το εύρος των εργασιών, που η BRO έχει φτιάξει και αεροδρόμια σε δυσπρόσιτες κοιλάδες και πολλές, πάρα πολλές, γέφυρες (ας δούμε το πρόσφατο παράδειγμα πολύμηνου κλεισίματος γεφυρών στην Ελλάδα τόσο στον Αλιάκμονα όσο και στο Μόρνο και της αδυναμίας δράσης και λήψης αποφάσεων). Η BRO έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της και σε διπλανές χώρες όπως το Αφγανιστάν και το Τατζικιστάν. Πέραν όμως της κλίμακας των έργων και του μεγέθους της χώρας, υπάρχει μια τελείως άλλη προσέγγιση της ίδιας της διαδρομής. Οι ορεινές διαδρομές εκεί στην Ινδία, στο Λαντάκ, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου, στις Άλπεις, στις Άνδεις, στον Καύκασο, σχεδόν παντού, αντιμετωπίζονται από τις κατά τόπους αρχές ως αξιοθέατα.
Πινακίδες με το υψόμετρο, χάρτες, σήμανση, ονοματοδοσία, ιστορικές διαδρομές κι αναφορές, κάποιο ορόσημο, παραπομπή σε διπλανές κορυφές και οροσειρές. Το πέρασμα από εκεί αποκτά έτσι αξία, σαν ένα μικρό τρόπαιο “ταξιδιωτικής κατάκτησης”. Γιατί προφανώς αξίζει να περάσεις από εκεί, να δεις τη θέα, να θαυμάσεις το τοπίο, να γνωρίσεις τη φύση, να μάθεις τα τοπωνύμια. Σε άλλες περιοχές του κόσμου δίνονται ακόμα και πτυχία όταν φτάσεις σε ένα οριακό και μακρινό σημείο (ακρωτήρια – πχ Νορβηγία και Πορτογαλία, αλλά όχι Γαύδος). Στο Λαντάκ της Ινδίας, στα 5200 μέτρα, όλα αυτά μπορεί κάποιος να τα κάνει,να νιώσει ότι “κατακτά μια διαδρομή”, στην Κατάρα της Πίνδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα 1700 μέτρα, δεν μπορείς καν να περάσεις. Γιατί έτσι έχουν αποφασίσει οι τοπικές αρχές και αυτό έχει γίνει αποδεκτό από τις τοπικές κοινωνίες που κατά τα άλλα “κόπτονται” για την τουριστική ανάπτυξη.
Η παραβολή της μάσκας
Στο πατρικό μου σπίτι, σε έναν από τους τοίχους, κρέμεται μια εντυπωσιακή, σκαλιστή μάσκα που έχω φέρει από τη Σρι Λάνκα. Αυτή η μάσκα για κάποιο λόγο τα τελευταία χρόνια, ιδίως τις ημέρες των εκλογών, έχει δώσει ζωή σε ένα σύντομο οικογενειακό αστείο – ανέκδοτο :
“Αν δίναμε το κομματικό χρίσμα στη μάσκα από τη Σρι Λάνκα, που είναι και ωραία κι επιβλητική, τι λέτε; Δεν θα έπαιρνε ένα 35 με 40 %; Ίσως να το κάνουμε 30 %, για να μην είμαστε υπερβολικοί.” Με τα χρόνια αποδεικνύεται στη χώρα μας ότι πράγματι, αν η μάσκα κατέβει υποψήφια με το κυρίαρχο κόμμα, ως φάντασμα, ας μην βγει ποτέ στα μπαλκόνια, στα καφενεία και στα ραδιόφωνα, μάλλον θα περάσει άνετα στο δεύτερο γύρο των τοπικών εκλογών.
Από τη Κατάρα λοιπόν ως το Λαντάκ, ο κόσμος αποφασίζει κάθε τόσο με εκλογές αν θέλει να παραμείνει “κολλίγος στο τσιφλίκι” και “ραγιάς στο Βιλαέτι” και κάθε τόσο να σταυροκοπιέται και να κοιτάζει το συννεφιασμένο ουρανό και την εξέλιξη της “απρόβλεπτης και πρωτοφανούς” πλημμύρας, αν θέλει να ψάχνει απαντήσεις και δικαιολογίες, να φοβάται μήπως ο Θεός τον τιμωρήσει για τις αμαρτίες του ή.. για τις εκλογικές του επιλογές! Ας τα αναλογιστούμε όλα αυτά και ας αφήσουμε τη ριζωμένη μέσα μας κομματική μοιρολατρία, την οποία δυστυχώς πληρώνουμε πολύ ακριβά κάθε τόσο, ψηφίζοντας επί δεκαετίες τις “μάσκες” που μας κρεμούν στο λερωμένο τοίχο του χωριού μας.
