Δημήτρης Αργυρός
Να μου επιτρέψετε να ασχοληθώ με κάποια δύσκολα θέματα, όπως είναι η σχέση της πολιτικής ηγεμονίας με την ταξική και ευρύτερα κοινωνική πάλη και την μετανάστευση. ( Σχετικά παραπέμπω Α)Στην Γκραμσιανή ενότητα του πολέμου των θέσεων, δηλαδή στο ιδεολογικό και πολιτιστικό αγώνα, σε σχέση με το πόλεμο των κινήσεων, δηλαδή στο άμεσο πολιτικό αγώνα με όλα τα μέσα. Β) Στην έννοια της ταξικής σύνθεσης από την Ιταλική αυτονομία, όπου ένα τμήμα του προλεταριάτου δημιουργεί μια κοινότητα ταξικού αγώνα, εκφράζοντας το σύνολο των ταξικών ανταγωνισμών.)
Το πρώτο ερώτημα που θα μας απασχολήσει είναι, αν γενικότερα η αριστερά σε αυτή την περίοδο ή σε κάποιο χρονικό τμήμα αυτής της περιόδου είχε την πολιτική ηγεμονία, όπως συνήθως λένε οι αντίπαλοι της στο χώρο της δεξιάς. Επίσης συμπληρωματικό αλλά καθοριστικό ερώτημα είναι, τι ρόλο διαδραμάτισε η μετανάστευση, η ταξική σύνθεση και η παραγωγή μιας καθαρής ή «μπασταρδεμένης» κοινωνικής συνείδησης.
Για να απαντήσω στο παραπάνω ερώτημα, θα προχωρήσω μια σχετικά μακρά ιστορική αναδρομή.
1960
Την δεκαετία 1960 η εσωτερική μετανάστευση σε ένα μεγάλο βαθμό του διωκόμενου κόσμου του ΕΑΜ αλλά και των νεαρών αγροτικών στρωμάτων οδηγούν στην δημιουργία ενός προλεταριακού στρώματος με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά. Απόρροια του αριστερού παρελθόντος του κόσμου του ΕΑΜ με τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της απειθαρχίας των αγροτικών στρωμάτων. Το εν λόγω προλεταριακό στρώμα πρωταγωνιστεί στις κοινωνικές, πολιτικές και εργατικές συγκρούσεις της δεκαετίας του 60, κινούμενο πολιτικά ανάμεσα στην κεντρώα ¨Ενωση Κέντρου” και την Ε.Δ.Α.
Η χούντα και η πήλινη οικονομική ανάπτυξη οδηγεί στην μικροαστικοποίηση και αυτά τα στρώματα, αποτελούν μια σανίδα σωτηρίας για τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ και μια μορφή διαφυγής από την οικονομική και ταξική μιζέρια των λαϊκών και εργατικών στρωμάτων. Διαμορφώνοντας όμως ‘ετσι μια «μπασταρδεμένη» κοινωνική συνείδηση που μισεί το κόσμο της μισθωτής σκλαβιάς και ζηλεύει το κόσμο της άρχουσας τάξης.
Πρόκειται για τα στρώματα που σε κρίσιμες πολιτικές και ιστορικές στιγμές ρέπουν κυρίως προς το δεξιό και λιγότερο προς τον αριστερό ριζοσπαστισμό, δημιουργώντας την κοινωνική βάση του φασισμού.
Ταυτόχρονα το μεταναστευτικό ρεύμα της δεκαετίας του ΄60 μείωσε την συνολική εργατική δύναμη, οπότε αυτό διευκόλυνε την ταξική αντιπαράθεση και σύγκρουση της δεκαετίας του 1960 και οδήγησε λίγο στην αύξηση των μισθών που ήταν ιδιαίτερα χαμηλές.
Μεταπολίτευση
Στην Μεταπολίτευση τα παιδιά αυτών των μικροαστικών στρωμάτων ή τα παιδιά των εσωτερικών και εξωτερικών (ελληνικών) μεταναστευτικών ροών που επέστρεψαν στην Ελλάδα επανδρώνουν το ριζοσπαστικό τμήμα του εργάτη- μάζα της περιόδου του 1970 και των εκδοχών του κοινωνικού εργάτη του τέλους της εν λόγω δεκαετίας. Όπως αυτά εμφανίστηκαν α) στο εργοστασιακό κίνημα του 1975-1978 με πρωτοπορία την άκρα αριστερά αλλά και ένα τμήμα του ελληνικού αντάρτικου πόλης β) στις κοινότητες ανυπακοής και αντικουλτούρας κυρίως στα Εξάρχεια γ) στις καταλήψεις στέγης και δ) στο μαχόμενο φοιτητικό κίνημα των καταλήψεων του 1979.
Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση ο λαός στην εξουσία(;;;).
Στην δεκαετία του 1980 το παλαιό ριζοσπαστικό μπλοκ της δεκαετίας του 60 που μικροαστικοποιήθηκε, το ριζοσπαστικό μπλοκ της Μεταπολίτευσης, οι κοινωνικοί προλετάριοι και η νεολαία που “ψάχνονταν” συντάχθηκε με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, δημιουργώντας το μπλοκ της αλλαγής.
Τα αποτελέσματα της ΠΑΣΟΚικής διαχείρισης γενικά γνωστά: Ενσωμάτωση του ΕΑΜικου κόσμου, ικανοποίηση κάποιων αστικοδημοκρατικών αιτημάτων, κάποιων εργατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ενσωμάτωση του ριζοσπαστισμού της Μεταπολίτευσης, γενικευμένη μικροαστικοποιήση των πλατιών λαϊκών και εργατικών μαζών, αναγνώριση του εργατικού κινήματος αλλά και πλήρης κρατικοποίησή του, η οποία οδήγησε στην δημιουργία μιας ισχυρής εργατικής αριστοκρατίας.
Θέλουμε δεν θέλουμε, ήταν η δεκαετία που δια του ΠΑΣΟΚ αλλά και μέσω του ΚΚΕ (κυρίως στην τοπική αυτοδιοίκηση και στο Εργατικό κίνημα) η αριστερά βρέθηκε στην εξουσία και διαχειρίστηκε το σύστημα. Μια διαχείριση η οποία είχε θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά και δημιούργησε μια αριστερόστροφη ηγεμονία εντός όμως των πλαισίων του καπιταλιστικού συστήματος. Πρόκειται για την ελληνική εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας και αυτό συνέβη σε μια εποχή που παγκόσμια η σοσιαλδημοκρατία υποχωρούσε μπροστά στο καλπάζοντα νεοφιλελευθερισμό.
Παρά τα σοσιαλδημοκρατικά της χαρακτηριστικά η διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αποτέλεσε μια πραγματική επανάσταση από την ανάποδη βέβαια. Η διακυβέρνηση του είχε και έχει ακόμη διαμορφώσει μια μορφή ανθρώπου τον «homo pasokikous», ο οποίος έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το κράτος, την οικονομία, την παραοικονομία, την εξουσία και τον λαϊκισμό. Έναν τύπο ανθρώπου που τον συναντούμε από την άκρα δεξιά έως και την ένοπλη αριστερά. Η εν λόγω μορφή αποτελεί μια μορφή παθητικής επανάστασης, όπως θα το όριζε ο Γκράμσι, μια εκδοχή αντεπαναστατικής ταξικής σύνθεσης, ένα μικροαστικό πολιτικό και κοινωνικό ίζημα, που στέκεται ακόμη και σήμερα εμπόδιο στην διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού.
Στα τέλη της δεκαετίας του 80 το ΠΑΣΟΚ μπαίνει σε κρίση και η κομμουνιστική αριστερά λόγω περεστρόικας θεώρησε ότι είναι η σειρά της για να πάρει την θέση του ΠΑΣΟΚ στην διαχείριση των πολιτικών ζητημάτων, αγνοώντας όχι μόνο τις παγκόσμιες εξελίξεις αλλά και την κοινωνική ριζική βάση του «homo pasokikous».
1990 : Όλα αλλάζουν
Οι παγκόσμιες εξελίξεις της κατάρρευσης του “υπαρκτού σοσιαλισμού” καθόρισαν τον ρου τον γεγονότων. Η ορθόδοξη κομμουνιστική αριστερά αφού “ έκανε χωριό” με την ΝΔ και «έκλεισε» το ρήγμα του εμφυλίου, κλείστηκε στο “αυγό” της για να γλυτώσει το “κόμμα”. Ενώ το ανοικτά σοσιαλδημοκρατικό τμήμα του ΚΚΕ επέλεξε να δημιουργήσει τον ΣΥΝ και να κινηθεί δεξιότερα του ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ, αφού ανασυντάχθηκε ως ένα κρατικό κόμμα επιχείρησε να κρατήσει την δύναμή του και την εξουσία του. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η εργατική αριστοκρατία που έλεγχε το δυνατό ακόμη εργατικό κίνημα, οι δομές της τοπικής αυτοδιοίκησης και ο «Άγιος» Ανδρέας Παπανδρέου. Το προσκλητήριο ενότητας του κρατικού ΠΑΣΟΚ ένωσε όλες τις διάσπαρτες δυνάμεις του «homo pasokikous», παίρνοντας ένα μαχόμενο αντιδεξιό χαρακτήρα ενάντια στο Μητσοτάκη και την νεοφιλεύθερη ιδεολογία του.
Το παιχνίδι όμως σε επίπεδο ηγεμονίας είχε χαθεί για την αριστερά με την επικράτηση της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας στην νεολαία, πχ η κυριαρχία της ΔΑΠ στα πανεπιστήμια αλλά και η κυριαρχία μιας νεοφιλεύθερης αντικουλτούρας με βάση τα περιοδικά τύπου «ΚΛΙΚ».
Το κράτος/κόμμα ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και των ψευδοεκσυχρονιστών έπιασε το κλίμα και επιχείρησε να βρεθεί στην πρωτοπορία του νεοφιλευθερισμού, επιχειρώντας δια του κράτους να δείξει το ανθρώπινο πρόσωπο του.
Ενώ οι μεταναστευτικές ροές της δεκαετίας του 1990 μετατρέπουν σε μεγάλο βαθμό τους μικροαστούς, τα αγροτικά στρώματα και την εργατική αριστοκρατία σε “άρχοντες” που εκμεταλλεύονται την εργατική δύναμη και τα σώματα των μεταναστών και μεταναστριών, διαμορφώνοντας μια ακόμη πιο άθλια κοινωνική μη-συνείδηση.
Από την παραπάνω ιστορική ανάλυση είναι φανερό ότι, όπου και όταν υπήρξε αριστερή ηγεμονία, πχ στην δεκαετία του 1980, επικαθορίζονταν από τις ταξικές συνθήκες και δεν λειτουργούσε άσπιλη και αμόλυντη σε σχέση με την κυρίαρχη ιδεολογία, πόσο μάλλον, όταν κυριαρχούσε με άλλο όνομα στο εσωτερικό της, ως αριστερή ιδεολογία, πχ σοσιαλδημοκρατία και σταλινισμός. Ταυτόχρονα είναι φανερό πως υπήρχε σε αλληλεπίδραση μεταξύ του κοινωνικού και πολιτικού και αυτό που στο τέλος καθόριζε τα γεγονότα δεν ήταν το πολιτικό αλλά το κοινωνικό.
(Αύριο: Ηγεμονία, μετανάστευση και ταξική σύνθεση στην Ελλάδα (1990- 2022)
