Δημήτρης Αργυρός
Οι άνθρωποι- όλα τα έμβια όντα -συνήθως πεθαίνουν μια φορά. Τυχαίνει όμως τα πολιτικά όντα, οι πολιτικές προσωπικότητες να πεθαίνουν δύο, την πρώτη πολιτικά, όταν η παγκόσμια ιστορία τους πετάει στο κάλαθο των αχρήστων και αυτός είναι και ο σπουδαιότερος θάνατος. Υπάρχει και ο βιολογικός θάνατος. Πρόκειται για μια αδιάφορη διαδικασία, εκτός και αν επαναφέρει στην συζήτηση τον πολιτικό θάνατο.
Κάπως έτσι έγινε και με τον Γκορμπατσόφ, τον τελευταίο ηγέτη της ΕΣΣΔ που στην πραγματικότητα πέθανε μαζί με την ΕΣΣΔ.
Στο Γκορμπατσόφ καταλογίζουν την προδοσία του σοσιαλισμού, ήταν ο ηγέτης που τελείωσε το σοσιαλιστικό όνειρο, το κομμουνιστικό στρατόπεδο.
Στην πραγματικότητα δεν συνέβη κάτι τέτοιο, δεν είχε ούτε την δύναμη, ούτε και το πολιτικό βάρος να κάνει κάτι τέτοιο. Πόσο μάλλον που ουδέποτε είχαμε την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ και στο υπαρκτό σοσιαλισμό.
Ο Γκορμπατσόφ ήταν ένας μέτριος κομματικός, κρατικός γραφειοκράτης, εκφραστής μιας κοινωνικής και κομματικής τάσης που επιχείρησε να εισάγει με μεγαλύτερη δραστικότητα νεοφιλελευθερα μέτρα στο οικονομικό και πολιτικό οικοδόμημα της ΕΣΣΔ, με στόχο να απελευθερώσει την εξουσία των διοικητών και των μάνατζερ από την κομματική και κρατική γραφειοκρατία.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας και να απελευθερώσει κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις και δυναμικές, με αποτέλεσμα την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.
Ο Γκορμπατσόφ απέτυχε εκεί, όπου πέτυχαν οι Κινέζοι γραφειοκράτες. Ως σκέψη για τις ανάγκες και τα συμφέροντα της γραφειοκρατίας η πολιτική του ήταν σωστή, μόνο που στις λεπτομέρειες κρύβεται ο διάολος.
Με αφορμή τον βιολογικό θάνατο του Γκορμπατσόφ ξανάνοιξε η συζήτηση για το τι ήταν η ΕΣΣΔ και όλο το σοσιαλιστικό στρατοπέδο.
Δίχως να θέλω να δαιμονοποιήσω ή να αγιάσω κανένα ή καμιά δυναμική παρουσιάζω τις παρακάτω σκέψεις.
Η ΕΣΣΔ ήταν αποτέλεσμα μιας λαϊκής σοσιαλιστικής επανάστασης που έριξε ένα καταπιεστικό φεουδαρχικό καθεστώς, το οποίο επιζούσε σε μια εποχή ύπαρξης και ανάπτυξης του καπιταλισμού σχεδόν σε παγκόσμια κλίμακα.
Οι πολιτικοί πρωτεργάτες της επανάστασης πίστεψαν πως θα μπορούσαν να υπερβούν τα κοινωνικά και οικονομικά στάδια και να οικοδομήσουν μια κοινωνία μετακαπιταλιστική, η οποία θα οδηγούσε προς τον σοσιαλισμό- κομμουνισμό, δηλαδή θα οδηγούσε προς μια αταξική κοινωνία, στην Ρωσία αλλά και παγκόσμια.
Δυστυχώς αυτό δεν επιτεύχθηκε και η κατάρα της καπιταλιστικής ανάπτυξης εκδηλώθηκε και κυριάρχησε ως μια άτεκτη οικονομική αναγκαιότητα.
Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να οικοδομηθεί ένα ιδιόμορφος καπιταλισμός, τόσο στις σχέσεις της ΕΣΣΔ με τον έξω καπιταλιστικό περίγυρο, όσο κυρίως και στην παραγωγική βάση, με την εφαρμογή ενός ιδιότυπου παραγωγικού αμερικανισμού (φορντισμό-τεηλορισμό) με κόκκινο μανδύα.
Στην συνέχεια ύστερα από τον παγκόσμιο πόλεμο και τον θετικό ρόλο της ΕΣΣΔ στην ήττα του φασισμού/ ναζισμού, μαζί με την επέκταση του σοσιαλιστικού μοντέλου και τις αντιαποικιοκρατικές επαναστάσεις άρχισαν να κυριαρχούν θέσεις και δυνάμεις, που έβλεπαν με συμπάθεια τον οικονομικό και παραγωγικό φιλελευθερισμό.
Είναι οι δυνάμεις οι οποίες σε λίγες δεκαετίες οδήγησαν τον Γκορμπατσόφ στην ηγεσία της ΕΣΣΔ.
Αυτή η πορεία ενισχύθηκε από την παραγωγική υποχώρηση της ΕΣΣΔ σε σχέση με την κλασική καπιταλιστική δύση και τον οικονομικό στραγγαλισμό της, λόγω του ψυχρού πολέμου.
Όλα τα παραπάνω σε μια διαλεκτική βάση δεν μηδενίζουν τον αντιφατικό χαρακτήρα που έπαιξε η ΕΣΣΔ αλλά και ολόκληρο το λεγόμενο σοσιαλιστικό στρατόπεδο στο πλαίσιο της παγκόσμιας ιστορίας. Ένα γεγονός, που είχε άπειρα θετικά αποτέλεσμα στους λαούς ολοκλήρου του κόσμου. Ακόμη και ως φόβητρο αυτός ο fake σοσιαλισμός έδρασε θετικά στους αγώνες των λαών του τρίτου κόσμου για εθνική απελευθέρωση και οικοδόμησε το κράτος πρόνοιας στη δύση. Αυτός ο παραμορφωμένος γραφειοκρατικός καπιταλισμός ακόμη και σε αυτόν τον ανύπαρκτο υπαρκτό σοσιαλισμό εξασφάλιζε για τους λαούς αυτών των χωρών ένα μίνιμουμ αξιοπρεπούς διαβίωσης.
Φυσικά μένουν ανοικτά τα παρακάτω ιστορικά ερωτήματα:
-Είναι ο καπιταλισμός το τέρμα της παγκόσμιας ιστορίας;
-Υπήρχε η δυνατότητα να εξελιχθεί διαφορετικά η επανάσταση στην ΕΣΣΔ και να οικοδομηθεί μια μορφή ενός σοσιαλισμού ;
-Υπάρχει η υποκειμενική και αντικειμενική δυνατότητα μιας παγκόσμιας σοσιαλιστικής οικοδόμησης στο μέλλον;
-Είναι σύμφυτη με τον κομμουνισμό η ανθρώπινη φυση;
Δύσκολες απαντήσεις οι οποίες δεν έχουν δοθεί. Με βάση όμως την κοινωνική και παραγωγική διαδικασία και δίχως να έχω την αυταπάτη, ότι απαντώ, παρουσιάζω τις παρακάτω σκέψεις;
Αν ο καπιταλισμός είναι το τέρμα της παγκόσμιας ιστορίας, σύντομα θα δούμε δραματικές ιστορικές υποχωρήσεις με την βαρβαρότητα να κυριαρχεί, αν δεν έχει ήδη κυριαρχήσει.
Στο βαθμό που ηττήθηκε η επαναστατική διαδικασία στην δύση, η ΕΣΣΔ δεν μπορούσε παρά να ακολουθήσει την κυρίαρχη καπιταλιστική δυναμική.
Όσο πιο κοντά σε μια αντικειμενική σοσιαλιστική παραγωγική και τεχνολογική δυνατότητα πλησιάζουμε, τόσο πιο πολύ σε ένα υποκειμενικό επίπεδο κυριαρχεί μια γενικευμένη αλλοτρίωση. Κατά συνέπεια ο αγώνας σε αυτό το επίπεδο είναι δύσκολος, επίμονος και αναγκαίος.
Δεν υπάρχει αιώνια υπεριστορική ανθρώπινη φύση, η ανθρώπινη φύση σε ένα βαθμό κατασκευάζεται ιστορικά, από την άλλη ακόμη και η αταξική (αναρχική ή κομμουνιστική) κοινωνία δεν θα είναι μια κοινωνία απόλυτης διαφάνειας, δεν θα είναι μια κοινωνία αγγέλων
Με βάση αυτές τις σκέψεις, ας αποχαιρετήσουμε τον Γκορμπατσόφ, όπως αποχαιρετήσαμε αυτό το πτώμα του σοσιαλισμού, που τελείωσε το 1989-1990.
