Πίσω από την επίκληση των εννόμων συμφερόντων, της πιθανής βλάβης του δημοσίου συμφέροντος, του εθνικού συμφέροντος δεν κρύβεται παρά το απόλυτο κενό, μη προσδιορίζοντας ποτέ τίποτε συγκεκριμένο.
Παναγιώτης Τζανετής
Λέγεται ακόμη κι από υπουργικά χείλη, ότι ο λαός αδιαφορεί για το σκάνδαλο των υποκλοπών και προτάσσει μόνο τα οικονομικά του προβλήματα. Ακόμη κι εάν θεωρήσουμε την προσέγγιση αυτή καλοπροαίρετη και ειλικρινή, είναι σίγουρα λαθεμένη.
Πολύ γρήγορα φαίνεται ότι ξεχάστηκαν τα μαθήματα της πανδημίας και της κρίσης εμπιστοσύνης που αυτή ανέδειξε. Οι βιοεπιστήμες κι η τεχνολογία τους, το όπλο δηλαδή κατά της ασθένειας, αντιμετωπίστηκαν ευλόγως, ως κάτι που δύναται να προλειάνει το έδαφος για τον έλεγχο της συμπεριφοράς του ανθρώπου αλλά και γι’ αυτό που λέγεται αυξανόμενη «κατασκευασιμότητα» του.
Αν όμως η επιστήμη βρίσκεται ήδη καθ’ οδόν προς το «κατά παραγγελία μωρό», η άμεση απειλή χειραγώγησης των καιρών μας δεν είναι παρά ο έλεγχος της συμπεριφοράς κυρίως δια της πληροφορίας.
Ποτέ δεν ήταν μικρότερη η πιθανότητα μιας αληθινά ατομικής συμπεριφοράς απ’ ότι σήμερα, παρά την αποθέωση του ατομισμού. Μια ματιά στο τρόπο που μεγαλώνουν τα παιδιά το αποδεικνύει. Τα βοηθητικά μέσα της τεχνολογίας επιστρατεύονται όλο και πιο συχνά στην προσπάθεια να αποκτηθούν «καλύτερα παιδιά», κι όχι μόνον στο ντόπινγκ των γηπέδων.
Λατρεύεται παντού η enhancement (ενίσχυση). Ποιά ατομικότητα και ποιά παιδικότητα;
Αυξάνεται δραματικά η χρήση φαρμακευτικών προιόντων που ελέγχουν την συμπεριφορά κι αποσκοπούν στην καλύτερη προσαρμογή του ατόμου προς τις «κοινωνικές ανάγκες». Τα ιατρικά και γενετικά δεδομένα γίνονται αντικείμενο ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης. Το νευρο-μάρκετινγκ καθοδηγεί την ψυχολογία της διαφήμισης, που αξιοποιώντας τα προσωπικά δεδομένα, καταφέρνει θαύματα.
Ένα από αυτά ήταν κι η νίκη του Τραμπ επί της Χίλαρι Κλίντον με 3 εκατομμύρια ψήφους λιγότερους, χάρη στο πλήρως εξατομικευμένο μήνυμα που η χειραγώγηση της πληροφορίας κατέστησε δυνατό. Η επικράτηση του στις κρίσιμες Πολιτείες βασίστηκε στην στρατηγική της εξαντλητικής επεξεργασίας μαζικών δεδομένων Οι εν δυνάμει ψηφοφόροι έβγαιναν από την ανωνυμία και υποτίθεται ότι εξατομικευόταν ως συνομιλητές. Τα δεδομένα αυτά πως είχαν άραγε αποκτηθεί;
Η έρευνα στον ανθρώπινο εγκέφαλο για την κατανόηση της διαδικασίας λήψης των αποφάσεων του, συνεχίζεται ακάθεκτη. Ο ορθολογισμός κι η επιστήμη εργάζονται ως πιστές θεραπαινίδες της επιχειρηματικότητας και της εξουσίας. Στόχος της χειραγώγησης, προς το παρόν, δεν είναι τόσο η παρέμβαση για «κατασκευασμένο» εγκέφαλο όσο η χειραγώγηση του υπάρχοντος και των αποφάσεων του.
Οι πολιτικές πρόληψης δια της πληροφορίας, αφορούν κατ’ αρχάς στην στοχοποίηση διαφόρων ομάδων που καταγράφονται αμέσως κι αξιολογούνται προσεκτικά. Υγεία, ασφάλεια, τρομοκρατία, εγκληματικότητα, χρήση ναρκωτικών, εθνικές απειλές αναφέρονται ως λόγοι. Εντοπισμός, λεπτομερής ενημέρωση, επίμονη παρακολούθηση και τέλος προληπτικά μέτρα ελέγχου της συμπεριφοράς των υπόπτων ομάδων είναι η μέθοδος. Επιστήμη, αντικειμενικότητα, πρωτόκολλα, η έλλειψη άλλων εναλλακτικών είναι το μοτίβο της εξαφάνισης των δικαιωμάτων.
Ο δρόμος μέχρις ότου αυτό να περιλάβει δημοσιογράφους που παίρνουν συν/ξεις σε 12χρονα προσφυγόπουλα, οικονομικούς συντάκτες που διερευνούν χαριστικές νομοθεσίες, αρχηγούς κομμάτων ή εκατοντάδες χιλιάδες ανωνύμων Ελλήνων είναι κατηφορικός κι ολισθηρός.
Το αν οι πληροφορίες θα γίνουν τελικώς αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης (νόμιμης ή παράνομης), συγκάλυψης σκανδάλων, πολιτικών εκβιασμών, προληπτικών παρεμβάσεων στην συμπεριφορά υπόπτων είναι θέμα φαντασίας της εξουσίας. Ασχέτως του ακριβούς κινήτρου, το κλειδί είναι η πλήρης αποσύνδεση της επεξεργασίας των δεδομένων από την αρχική αιτία νόμιμης πρόσκτησης τους.
Η καταφανής παραβίαση των βασικών δικαιωμάτων έχει δημιουργήσει την ανάγκη της εκνομίκευσης. Πρόκειται όμως για ρυθμίσεις διφορούμενες και με μεγάλα περιθώρια παρερμηνείας της συνειδητής γενικολογίας τους. Ο ούτως ή άλλως δύσκολος χειρισμός μιας νέας κι εξελισσόμενης τεχνολογίας μετατρέπει την ασάφεια σε δίοδο για μια ολοένα και πιο διευρυμένη πρόσβαση στα δεδομένα.
Πίσω δε από την επίκληση των εννόμων συμφερόντων, της πιθανής βλάβης του δημοσίου συμφέροντος, του εθνικού συμφέροντος δεν κρύβεται παρά το απόλυτο κενό, μη προσδιορίζοντας ποτέ τίποτε συγκεκριμένο. Είδαμε ότι μπορεί κάποιος να επιμένει στον δια της παρασιώπησης διασυρμό του αρχηγού πολιτικού κόμματος ως υπόπτου κατασκοπείας, επικαλούμενος γενικώς κι αορίστως εθνικούς λόγους.
Δεν υπάρχουν πλέον τεχνικά όρια στην αποθήκευση προσωπικών δεδομένων, μιας και το τοπίο κυριαρχείται από την δικτύωση. Αυτό σημαίνει πρόσβαση εφικτή όπου κι αν βρίσκονται οι πληροφορίες κι όποιος κι αν ήταν ο αρχικός νομιμοποιητικός λόγος συλλογής τους. Αυτή όμως η αποσύνδεση καθιστά τα δεδομένα ένα αυτόνομο πληροφοριακό κεφάλαιο. Πίσω από τις ωραίες λέξεις όλοι γνωρίζουμε ότι όποια πληροφορία ζητηθεί μπορεί και να παρασχεθεί. Το καθοριστικό ερώτημα ανάσχεσης της επιθυμίας των ισχυρών για πληροφόρηση δεν είναι πλέον τόσο στην συλλογή ή στην αποθήκευση όσο στην υποχρέωση αποποίησης πληροφοριών που είναι ήδη προσβάσιμες. Χωρίς μάλιστα εξαιρέσεις στο όνομα των γνωστών γενικών επικλήσεων.
Οι οδηγοί του δικαίου στην προσπάθεια σεβασμού της αξιοπρέπειας του ανθρώπου πρέπει να είναι οι περιορισμοί στην διαχείριση των προσωπικών δεδομένων αλλά και η αναγκαστική αποποίηση των κτηθεισών πληροφοριών, η χρήση μιας ακριβούς νομικής γλώσσας καθώς κι η απόρριψη της προσχηματικής χρήσης της ενήμερης συγκατάθεσης-λάστιχο.
Αυτά βέβαια αφορούν στην προσπάθεια μιας άλλης εξουσίας να είναι ηθική μπροστά στις νέες απειλές. Δεν αφορούν σε τίποτε μια εξουσία που είναι ανήθικη γιατί ως γνωστόν, η ανηθικότητα δεν εγείρει επιστημονικά ερωτήματα. Δεν υπάρχει ούτε και χρειάζεται Βιοανηθική.
