Ακροθιγώς
Σχολιάζει ο Παναγιώτης Τζανετής
Ο κ Γιαννακίδης μας κάλεσε, ρητορικά, από το Protagon: “Ρωτήστε τον εαυτό σας το εξής: θα έκανε το εμβόλιο, αν είχε τη δυνατότητα να παρακάμψει τη σειρά και να σηκώσει διακριτικά το μανίκι, ας πούμε στο υπόγειο ενός νοσοκομείου;” Μάλλον θα την έχει κάνει ήδη την ερώτηση στους ποικίλους αξιωματούχους, οι οποίοι διακρίνονται για την “ελαστικότητα” τους σε ζητήματα ηθικής φύσεως.
Κατ’ αναλογίαν αναρωτιέται, ρητορικά και πάλι, αν η Ελλάδα θα πρέπει επίσης να παρακάμψει τη σειρά της στην ευρωπαϊκή οικογένεια και να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο. Μας πληροφορεί ότι σε τέτοιες καταστάσεις ο ανθρωπισμός και η ηθική μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα…
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να μπλοκάρει πλήρως την εξαγωγή εμβολίων προς τρίτες χώρες και, μας λέει ευθαρσώς, ότι αν κάποιος στο Ευρωκοινοβούλιο τολμήσει να αναρωτηθεί, τι θα απογίνουν οι τρίτες χώρες, θα τον βγάλουν σηκωτό από την αίθουσα ή τον στείλουν με τις κλοτσιές εκτός τηλεδιάσκεψης. Μάλλον υπερβολική βρίσκω την περιγραφή του ευρωπαϊκού πολιτικού ρεαλισμού!
Φανταστείτε, ολοκληρώνει, να ήμασταν έξω από την πόρτα; ‘Στην ουσία αυτό που συμβαίνει στη Δύση με τα εμβόλια δεν είναι παρά ένας ακόμα κατοπτρισμός του κόσμου στην πραγματικότητα. Μία παραβολή προς τους νόμους της ζούγκλας. Τα μεγάλα ζώα τρώνε πρώτα το θήραμα και αφήνουν τα αποφάγια στα υπόλοιπα. Εμείς έχουμε την τύχη και είμαστε στην πρώτη σειρά. Σκάσε και τρώγε, λοιπόν. Ρητορική φαντάζομαι και η ακροτελεύτιος παραίνεση του.
Άκουσα και στην TV να αγορεύει στο ίδιο πνεύμα κήνσορας τις, που λέγεται ότι ήταν από όσους σηκώσανε πράγματι το μανίκι στο υπόγειο, χωρίς να το δικαιούται. Άλλοι πάλι αρθρογράφοι, λιγότερο πραγματιστές, διέκριναν στην πανδημία την επιβεβαίωση ότι οι άνθρωποι παραμένουν «άγρια ζώα» που καθοδηγούνται από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αδιαφορώντας για την υπόλοιπη «αγέλη».
Πολύ άδικο αυτό για τα ζώα, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις αυτοθυσίας ζώων για το συλλογικό καλό (π.χ. αυτοκτονία γηραιοτέρων μελών της αγέλης, επί υπερπληθυσμού). Εξάλλου, κάτι τέτοιο επιδίωξαν αρχικά και οι προηγμένες χώρες περί τον Ατλαντικό με την αρχική πολιτική “ανοσίας αγέλης”, που εγκαταλείφθηκε γρήγορα. Εάν στον πόλεμο θυσιάζονται οι νέοι για το έθνος, τότε στις πανδημίες θα θυσιάζονται οι γέροι και οι ευάλωτοι! Ειρωνεία για μια τυχερή γενιά 75άρηδων, που δεν γνώρισε πόλεμο
Στις ανθρώπινες κοινότητες πάντως, η υπεροχή της ΝΑ Ασίας κατά την αντιμετώπιση της πανδημίας, αποδίδεται στην πρόσφατη προηγούμενη εμπειρία πανδημίας (SARS) και κυρίως στην διαφορετική στάθμιση μεταξύ ατομικού και συλλογικού αγαθού (στον αντίποδα των ΗΠΑ). Η δε επίκληση της “μάχης της αυτοσυντήρησης”, ως δικαιολογία της καφρίλας, δείχνει να αγνοεί ότι η δικαιολόγηση της ύπαρξης κράτους είναι ακριβώς το να βάζει τάξη σε τέτοιες περιπτώσεις, όπου υπερτερεί το αίσθημα αυτοσυντήρησης.
Σε κάθε περίπτωση, πόσο «αναπτυγμένος» μπορεί να θεωρηθεί ένας κόσμος που υιοθετεί ως γνώμονα τον νόμο της ζούγκλας; Ανοήτως μάλιστα, δεδομένου ότι η συλλογική ανοσία είτε θα είναι οικουμενική είτε δεν θα υπάρξει. Η συλλογική ανοσοποίηση είναι οικουμενικό συλλογικό αγαθό, δεν “πρέπει” να είναι (για λόγους δικαιοσύνης). Καλώς ή κακώς δεν υπάρχει κι άλλη ανοσία. Αυτή που υπάρχει στο μυαλό των δημαγωγών είναι σκέτη ανο(η)σία.
“Πρώτα η πατρίδα μου”;
Στην επιστολή των 13 Υπ Εξ προς την Commission, για εξασφάλιση εμβολίων για τα Δυτικά Βαλκάνια, υπάρχουν οι υπογραφές πολλών Βαλτικών και Σκανδιναβικών χωρών αλλά όχι η δική μας! Έχουν άραγε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την κατάσταση της πανδημίας στα Σκόπια και στα Τίρανα, οι κάτοικοι του Ταλίν και του Ελσίνκι από τους κατοίκους της Ηπείρου και της Μακεδονίας; Είναι τόσο λογικό αυτό, όσο το να προσπαθεί να επιτύχει συλλογική ανοσία ο δήμαρχος Πάρου, αδιαφορώντας για το τι γίνεται στην Νάξο. Ο ιός αγνοεί τα σύνορα.
Ο ιός πρέπει να ξεμείνει από πελατεία παντού, με το 70% παγκόσμιας ανοσίας, ώστε να εξαφανιστεί. Αν αντιθέτως διατηρεί θύλακες αλλού, η περιορισμένης διάρκειας κτηθείσα τοπική ανοσία θα εκπνεύσει χωρίς να έχει προλάβει ο ιός να εξαφανιστεί και έτσι θα προκληθούν αναμολύνσεις. Εν τω μεταξύ θα διατηρεί όλες τις πιθανότητες να παράξει εκεί όπου θα παραμένει, κάποιο ανθεκτικό στέλεχος που θα ακυρώσει πλήρως την όποια τοπικά αποκτηθείσα συλλογική ανοσία. Άρα η δημιουργία ασφαλούς νησίδας είναι αδύνατη! Κάπως σαν τον σοσιαλισμό σε μια και μόνη χώρα …
Παρόμοια χοντροκεφαλιά έχει επιδειχθεί και με την οικουμενική περιβαλλοντική απειλή, ωστόσο εδώ τα πράγματα γίνονται πιο άμεσα και πιεστικά. Αν και η πανδημία επιβεβαιώνει ότι η μοίρα των ανθρώπων είναι κοινή και το μέλλον τους άδηλο, πολιτικά τείνει να επιδράσει απομονωτικά. Πληθαίνουν οι φωνές που νοσταλγούν τα κλειστά σύνορα και τον προστατευτισμό.Απέναντι σε όλο αυτό, αν τυχόν αποδεχθούμε παθητικά την υποτιθέμενη φύση του ανθρώπου, θα μπουμε στην ολισθηρή κατηφοριά που οδήγησε στο παρελθόν στους φούρνους του Άουσβιτς.
Η διεθνής πραγματικότητα
Κατ΄αρχάς σε ατομικό επίπεδο, οφείλουμε να οριοθετούμεθα σαφώς από την εγκληματική συμπεριφορά του να κλέβει κανείς την σειρά του άλλου, όταν γνωρίζει πως αυτό μπορεί να του στοιχίσει την ζωή. Μετά, ζητάς τα ρέστα από τον πολιτικό που δεν διασφάλισε την ακεραιότητα της διαδικασίας ή διοργάνωσε ιδιοχείρως την παραβίαση της. Αφού κάνεις λοιπόν τα αυτονόητα, τότε πασχίζεις και για όλα τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού.
Διεθνώς τα πράγματα όσο κι αν παραμένουν αρρύθμιστα , είναι σίγουρα καλύτερα από ότι ήταν στον εμβολιαστικό εθνικισμό της πανδημίας του 2009 (influenza A virus H1N1). Υπάρχει η πλατφόρμα αλληλεγγύης Covax της “Παγκόσμιας Συμμαχίας για Εμβόλια και Ανοσία”, όπου συμμετέχουν 180 κράτη (αλλά όχι Ρωσία και ΗΠΑ). Από τον προϋπολογισμό της αγοράζονται εμβόλια που διανέμονται σε φτωχές χώρες, πέραν των όσων αγοράζουν οι συμμετέχουσες χώρες για τους πολίτες τους. Η διεθνής υποχρέωση προς τους φτωχότερους μπορεί να μην παίρνει μορφή ρητού και αυστηρού νόμου ωστόσο δεν ισχύει το “ο σώζων εαυτό σωθήτω”. Για τον ΠΟΥ αποτελεί σαφές και δεσμευτικό πλαίσιο.
Επίσης το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην προστασία της υγείας του (Art. 12 ICESCR). Αυτό το δικαίωμα συνεπάγεται υποχρέωση των κρατών να μην παρεμβαίνουν αρνητικά στην υγεία των ανθρώπων εκτός του εδάφους τους (UN Human Rights Committee’s General Comment No. 14), τουλάχιστον όχι χωρίς να έχουν προχωρήσει σε μια στάθμιση των συμφερόντων του που να εξηγεί την αυστηρή αναγκαιότητα της βλάβης για το ευρύτερο, συλλογικό καλό. Εμμέσως, συνεπώς, απαγορεύει την αποθησαύριση εμβολίων και παροτρύνει στην αγορά μόνο τόσων εμβολίων όσων χρειάζεται κάθε χώρα προκειμένου να πέσει ο δείκτης μετάδοσης (Rt) κάτω από το 1.
Αλλά ακόμα και πέρα από τα ανθρώπινα δικαιώματα, που για ορισμένους ίσως είναι απλά μεγάλα λόγια, το δίκαιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου επίσης απαγορεύει επί της αρχής την επιβολή απαγόρευσης εξαγωγής αγαθών, παρά μόνο επί ακραίας εσωτερικής έλλειψης (Art. XI GATT). Όσοι υποστηρίζουν ότι αυτοί οι κανόνες δεν σημαίνουν τίποτα μπροστά στην εθνική ανάγκη, ας μην ξεχνούν ότι και οι κανόνες που επιβάλλουν τον διαμοιρασμό των εμβολίων μεταξύ των κρατών της ΕΕ είναι φτιαγμένοι από το ίδιο υλικό. Πόσο γρήγορα θα βρεθεί ένας Γερμανός ή Γάλλος Τραμπ, που θα επιβάλλει περιορισμούς εξαγωγών εμβολίων ή άλλων απαραίτητων αγαθών εντός της ΕΕ; Ας μην ανοίξουμε το κουτί της Πανδώρας.
Υπάρχουν λοιπόν σημαντικοί περιορισμοί στο κατά πόσο ο λαϊκισμός του “πρώτα η πατρίδα μου”, είναι ηθικά αλλά και νομικά επιτρεπτός. Εξάλλου πέρα από τις αρχικές αρνητικές συμπεριφορές υπήρξαν και αρκετές θετικές παρακαταθήκες όπως των διακρατικών υγειονομικών ενισχύσεων και της φιλοξενίας σε ΜΕΘ ασθενών από άλλες χώρες. Ακόμη και η απόφαση ενιαίας διαπραγμάτευσης του εμβολίου από την Commission, για λογαριασμό των 27, υπήρξε βήμα ιστορικής σημασίας. Οπότε πολιτικά και ηθικά δεν μπορούμε να στρουθοκαμηλίζουμε ούτε να επιχαίρουμε γιατί τάχα ανήκουμε στα ισχυρά σαρκοβόρα, λές και η ΕΕ είναι μια μορφή διεθνούς συμμορίας.
ΥΓ Όσον αφορά στην προσπάθεια με τις πατέντες επειδή αυτή η ιστορία θα έχει μέλλον, ευλόγως επελέγη μετά τις ειρωνείες η βιαστική κυβερνητική αναδίπλωση στην γραμμή: “Το είπαμε πρώτοι και ο κ Τσίπρας μας αντιγράφει …”
