Της Ιωάννας Λιούτα*
Τα κοινωνικά κινήματα είναι μία συλλογική προσπάθεια επίτευξης συγκεκριμένου σκοπού, πέρα από την σφαίρα των κατεστημένων θεσμών. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις και μορφές της ΚΠ (Κοινωνίας Πολιτών ) ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο αναφερόμαστε. Για παράδειγμα στη Λατινική Αμερική, όπου υπάρχουν σοβαρά ζητήματα δημοκρατίας οι μορφές οργάνωσης και δράσης της ΚΠ είναι διαφορετικές από αυτές στην Ευρώπη. Στη Δ. Ευρώπη έχουν επικρατήσει 3 (όχι αλληλοαποκλειόμενες) ερμηνείες στην ΚΠ.
Η νεοφιλελεύθερη δίνει έμφαση στις ΜΚΟ, η σοσιαλδημοκρατική στη συμμετοχική δημοκρατία, μέσα από θεσμικές οργανώσεις (π.χ. συνδικάτα) και η προσέγγιση της αντιπαγκοσμιοποίησης δίνει έμφαση σε κοινωνικά κινήματα που αντιμάχονται όχι την παγκοσμιοποίηση αλλά τον αρνητικό αντίκτυπο αυτής. Επιδιώκει μια διαφορετική παγκοσμιοποίηση (alter-globalisation), έναν καλύτερο τρόπο παγκοσμιοποίησης ή «globalisation from below». Το κίνημα της παγκόσμιας δικαιοσύνης/κίνημα (αντι)παγκοσμιοποίησης είναι πολυσυλλεκτικό και περιλαμβάνει άτυπες ομάδες, δίκτυα, συνδικάτα αλλά και ΜΚΟ
Πολλές ΜΚΟ χρηματοδοτούνται από κρατικούς/θεσμικούς πόρους και επομένως υπάρχει ζήτημα ανεξαρτησίας. Ωστόσο υπάρχουν άλλες ΜΚΟ, οι οποίες έχουν κατορθώσει να δημιουργήσουν μια βάση εντός της κοινωνίας και να αναπτύξουν μηχανισμούς αυτοχρηματοδότησης (βλ. OXFAM με μικρά καταστήματα που πωλούν προϊόντα από τις αναπτυσσόμενες χώρες σε κάθε μικρή και μεγάλη πόλη της Αγγλίας). Επίσης το ζήτημα της ανεξαρτησίας αντιμετωπίζεται με τη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης
Διαφοροποίηση πηγών χρηματοδότησης σημαίνει μια ΜΚΟ να αντλεί πόρους από διαφορετικές πηγές, όπως για παράδειγμα συνδρομές μελών, κρατικά προγράμματα, ευρωπαϊκά προγράμματα, προγράμματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης κτλ. δηλ. να μην εξαρτάται από μια πηγή χρηματοδότησης.
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ
- Αυτο-οργάνωση
- Συμπεριληπτικότητα – πρόσβαση στο ευρύ κοινό
- Οριζόντιος τρόπος λήψης αποφάσεων
- Άμεση δημοκρατία. Το οργανωτικό μοντέλο ποικίλλει ανάλογα με την οργάνωση. Πχ. ισχυρά δομημένες ενώσεις, όπως η ATTAC ή η διεθνική συμμαχία VIA CAMPESINA (ενώνει ομάδες διαμαρτυρίας αγροτών- το μεγαλύτερο διεθνές αγροτικό κίνημα) ή άτυπες ομάδες
Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε συνοπτικά δύο:
Κίνημα της Παγκόσμιας Δικαιοσύνης ή το κίνημα της Αντι-Παγκοσμιοποίησης, ένα πολυσυλλεκτικό και ιδιαίτερα ενδιαφέρον κίνημα.
Τι είναι:
Είναι δίκτυο ΜΚΟ, ακτιβιστών (ακαδημαϊκών), άτυπων ομάδων πολιτών που αντιτίθενται στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση Είναι αντίθετο με μεταρρυθμίσεις που προωθούνται από θεσμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, οι οποίες δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις συνθήκες των χωρών στις οποίες εφαρμόζονται οι μεταρρυθμίσεις και τον αρνητικό αντίκτυπο που μπορεί να έχουν στις κοινότητες στις χώρες αυτές.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Εμφανίζεται την δεκαετία του 1990
Ξεκινά με την αντίθεση στην απελευθέρωση του εμπορίου / άνοιγμα των αγορών και τις βλαβερές τους συνέπειες και εξελίσσεται εστιάζοντας:
-Στην ελάφρυνση του χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών
-Την καταπολέμηση της φτώχειας
-Ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος
Δίκαιο εμπόριο, εργασιακά δικαιώματα, βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία περιβάλλοντος
Aνταγωνιστές – αντίπαλοι : διεθνείς θεσμοί (ΔΝΤ, ΠΓ, ΠΟΕ), ισχυρά κράτη, τράπεζες, πολυεθνικές εταιρίες των οποίων η δράση αντίκειται στο πρόταγμα της κοινωνικής δικαιοσύνης και της βιώσιμης ανάπτυξης
VIA CAMPESINA
Δίκτυο μικρομεσαίων αγροτών Via Campesina
182 εθνικές και τοπικές οργανώσεις αγροτών, 200+ εκ μέλη σε 81 χώρες
Στόχος: Κοινωνική δικαιοσύνη στις οικονομικές σχέσεις, προστασία γης, νερού, σπόρων και άλλων φυσικών πόρων, διατροφική κυριαρχία, βιώσιμη γεωργική παραγωγή από μικρο-μεσαίους αγρότες
Τα κινήματα αυτά αντιμάχονται πρακτικές, όπως για παράδειγμα την αρπαγή γης, την αλλαγή χρήσης γης που έχει ως αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες/κοινότητες σε αναπτυσσόμενες περιοχές να μην μπορούν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, καταπάτηση δικαιωμάτων ιθαγενών κτλ.Τα ζητήματα στα οποία αναφέρεται το δίκτυο του via campesina αφορούν ένα πολύ μεγάλο μέρος των φτωχών του κόσμου.
Πώς γίνεται η αρπαγή γης;
Γίνεται με εξαγορά διεφθαρμένων κυβερνήσεων, εξαπατώντας τους ντόπιους που δεν γνωρίζουν από νομικά τερτίπια.
Τέτοιες δομές στην Ελλάδα είναι και το “Συν Άλλοις”, η “Λακαντόνα” και άλλα αντίστοιχα συνεταιριστικά εγχειρήματα
Στην Ελλάδα υπάρχει κίνδυνος εξαφάνισης των ντόπιων ποικιλιών καθώς καταφεύγουν οι παραγωγοί σε υβριδικούς σπόρους…. το ζήτημα αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερο στις αναπτυσσόμενες χώρες ( χρήση των μεταλλαγμένων σε χώρες όπως Ινδία που οδήγησε σε αυτοκτονίες χιλιάδες παραγωγών)
*Η Ιωάννα Λιούτα είναι πολιτική επιστήμονας, Master of Arts (MA) in Governance and Public Policies και είναι μέλος του Τομέα Οικονομίας και Οικονομικών του Μέρα25
Ioanna.liout@gmail.com
