Του Περικλή Κοροβέση
Oταν εδραιώθηκε το σταλινικό μοντέλο κόμματος στην πρώην ΕΣΣΔ, μέσω της Διεθνούς κλωνοποιήθηκε παγκοσμίως. Όλα τα Κ. Κ. του κόσμου είχαν την ίδια δομή και λειτουργία. Τα στελέχη που είχαν προοπτική καριέρας και ανόδου, πήγαιναν για ανώτερες κομματικές σπουδές στη Μόσχα, οι περίφημοι κούτβηδες, και γύριζαν στην ουσία αντιπρόσωποι της Μόσχας. Όλα τα ιδεολογικά και πολιτικά προϊόντα ήταν εισαγωγής, τυποποιημένα και στερεότυπα. Ο μεγάλος εχθρός ήταν οι «αριστερές αιρέσεις», αναρχικοί, τροτσκιστές και αργότερα οι μαοϊκοί. Να μην μιλήσουμε για τους σοσιαλδημοκράτες. Με άλλα λόγια, ό,τι δεν βρισκόταν κάτω από τον απόλυτο έλεγχο και την καθοδήγηση ενός Κ. Κ., ήταν εχθρικό.
Από τον σταλινισμό στις σημερινές ανάγκες
Όσο μικρό και να ήταν ένα Κ. Κ. πίστευε πως είναι αναπόσπαστο μέρος της εργατικής τάξης (κόμμα και τάξη ταυτιζόταν) και δικαιωματικά ήταν η πρωτοπορία του εργατικού κινήματος και κατ’ επέκταση όλου του λαού. Στην ιστορία του σταλινικού κομμουνισμού υπήρχαν κόμματα που έμεινα για πάντα στο περιθώριο. Αυτό δεν δημιούργησε καμία σκέψη. Πάντα έφταιγε κάποιος, συνήθως η ντόπια αντίδραση και ο ιμπεριαλισμός, που ήταν τόσο πανούργοι, διέθεταν όλα τα μέσα και έτσι μπορούσαν να πνίξουν τη δίκαια φωνή του. Ποιος εξουσιοδοτεί ένα Κ. Κ. να έχει τέτοια ιδέα για τον εαυτό του και πάνω σε αυτό να στηρίξει όλη την προπαγάνδα του; Είναι οι νόμοι της Ιστορίας. Πώς επικοινωνούν με την Ιστορία; Με τον ιστορικό υλισμό. Ποιοι επικοινωνούν με την Ιστορία; Η κεντρική επιτροπή και το πολιτικό γραφείο. Ποιος τους εκπροσωπεί όλους; Ο γενικός γραμματέας.
Αν αντικαταστήσουμε τη λέξη Ιστορία με τη λέξη Θεός, τον ιστορικό υλισμό με τη θρησκεία, την κεντρική επιτροπή με παπάδες, το πολιτικό γραφείο με Ιερά Σύνοδο και το γενικό γραμματέα με αρχιεπίσκοπο, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα νέο μονοθεϊσμό, που αντί για συγκεκριμένες αναλύσεις για τη χάραξη μιας πολιτικής, έχει μόνο μεταφυσικές αλήθειες και η επαφή με την πραγματικότητα χάνεται. Αφορά μόνο τους πιστούς. Αυτά τα έχει αναλύσει καλά ο Κορνήλιος Καστοριάδης, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο η Αριστερά τον έχει μελετήσει. Να σημειώσουμε για την ιστορία πως ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος, κλήθηκε μία και μοναδική φορά να διδάξει στην Ελλάδα, από το «Ιωνικό Κέντρο». Όλα τα πανεπιστήμια τον αγνόησαν.
Υπάρχει και η εκδοχή του ευρωκομμουνισμού ή της ανανέωσης που δεν μακροημέρευσε. Στην ουσία δεν ήρθαν ποτέ σε ρήξη με τη σταλινική σκέψη και κατάλαβαν πως όσο πιο δεξιά πας, τόσο πιο πολύ ανανεώνεσαι. Σε προσωπικό επίπεδο αυτό γίνεται με μεταγραφές. Σε πολιτικό με κυβερνητισμό. Κυβέρνηση να είναι και ό,τι θέλει ας είναι. Και οι κάμερες θα πέφτουν σύννεφο.
Οι σκέψεις αυτές μου δημιουργήθηκαν από τα πολλά κείμενα που διάβασα τον τελευταίο καιρό για τον ΣΥΡΙΖΑ. Εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, τα περισσότερα είχαν «οδηγίες προς ναυτιλομένους» γεμάτα στερεότυπα κλισέ, παρμένα από το πάνθεον του σταλινικού λόγου. Και αυτό έχει την εξήγησή του. Το ΚΚΕ ήταν ο μεγάλος διαπαιδαγωγητής του αριστερού λόγου. Σχεδόν το σύνολο της Αριστεράς πέρασε μια εποχή από το ΚΚΕ και εκεί διαμόρφωσε τη σκέψη του. Μια αριστερή διανόηση που αναπτυσσόταν μέσα από τις γραμμές του κόμματος, μόλις κατώρθωνε να διατυπώσει μια κριτική σκέψη ή ένα άλλο προβληματισμό, ριχνόταν στον καιάδα. Και αυτό συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Η σκέψη έπαιρνε διαζύγιο από το κόμμα που έμενε στα χέρια των γραφειοκρατών, που δημιουργούσαν επετηρίδα για να πάρουν σειρά και να βγουν βουλευτές. Και αυτό γίνεται το ανώτατο στάδιο της πολιτικής. Ουδέποτε αυτή η στήλη υποτίμησε την κοινοβουλευτική δουλειά. Αλλά, πάλι, πρέπει να βλέπουμε και τα όρια της.
Τι κόμμα θα γίνει ο ΣΥΡΙΖΑ;
Ο ΣΥΡΙΖΑ δρομολογεί τον εαυτό του για ενιαίο κόμμα. Τι είδους όμως κόμμα; Σταλινικού τύπου αποκλείεται. Τι άλλο υπάρχει στην υπαρκτή πολιτική; Το αρχηγικό κόμμα. Και αυτό αποκλείεται, αλλά θεωρητικά όμως μπορεί να εξελιχθεί σε τέτοιο, αν το κόμμα δεν είναι στέρεα συγκροτημένο σε σύγχρονες δημοκρατικές δομές. Αλλά ας κάνουμε μια μικρή ακτινογραφία στον ΣΥΡΙΖΑ, για να δούμε το υλικό που πρέπει να ανασχηματισθεί.
Χοντρικά μπορούμε να δούμε δύο κατηγορίες. Τους ενταγμένους και τους ανένταχτους. Ο ακριβής αριθμός τους δεν είναι γνωστός. Όπως δεν είναι γνωστός ο αριθμός των ενεργών μελών της κάθε συνιστώσας που χρηματοδοτείται από τα κρατικά λεφτά του ΣΥΡΙΖΑ. Π.χ., πόσα ενεργά μέλη έχει ο ΣΥΝ, που είναι η μεγαλύτερη συνιστώσα, και πόσα η ΚΕΔΑ ή οι Ενεργοί Πολίτες, που δεν παρουσιάζονται σαν υπερδυνάμεις. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ηγεσία ή απλά είναι ένα συμβούλιο δημογερόντων, που δια της μεθόδου του «πάρε-δώσε» εξισορροπούν μεταξύ τους; Τους υποψήφιους βουλευτές ποιο όργανο τους επέλεξε; Η σκιώδης κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με ποια διαδικασία προέκυψε; Και στο βαθμό που δεν έχουμε απαντήσεις, σημαίνει πως δεν λειτουργούμε δημοκρατικά.
Να φέρουμε τα πάνω κάτω
Ο ΣΥΡΙΖΑ, αν πραγματικά θέλει να κάνει μια τομή στην ελληνική πολιτική, πρέπει να φέρει τα πάνω κάτω. Και όλη η εξουσία να δοθεί στη βάση του, που θα λειτουργεί με τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας. Όπου υπάρχει οργάνωση είτε κατά θέμα είτε σε τόπους δουλειάς, είτε σε γειτονιά, κ.λπ. όλες οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται με συνελεύσεις. Και όπου χρειάζεται κατά περιφέρεια ή πανελλαδικά να αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα, να βρίσκονται αντιπρόσωποι, να καταλήγουν σε μια απόφαση, που θα γυρίζει πίσω στη βάση για επικύρωση. Θα χρειαστούν ενδιάμεσα όργανα και κεντρικά, που δεν θα είναι η «πεφωτισμένη ηγεσία» αλλά εκτελεστικά όργανα, που θα είναι ανακλητά και για μια συγκεκριμένη περίοδο.
Και για να μην φανεί πως είμαι υπέρ ενός άκριτου ισοπεδισμού, ο ρόλος της προσωπικότητας στην Ιστορία είναι εξαιρετικά σημαντικός και όχι σπάνια επιταχύνει διαδικασίες όταν ευνοεί γρήγορες αποφάσεις που είναι στη λογική της συλλογικότητας. Ακόμα, αξιοποιεί το χάρισμα της επικοινωνίας και μπορεί να πείσει κόσμο εκτός των συνόρων. Αλλά αυτές οι προσωπικότητες αναδεικνύονται. Δεν καθιερώνονται με τη γραφειοκρατία.
Σε μερικά θέματα θα χρειαστούμε δημοψηφίσματα, που να οργανώνονται είτε με συλλογές υπογραφών, είτε με κάλπη στις πλατείες, είτε μέσω Ίντερνετ και της σύγχρονης τεχνολογίας. Αλλά όλα αυτά για να εφαρμοστούν χρειάζονται λεπτομερή επεξεργασία, που θα στηρίζεται στην πραγματικότητα του ΣΥΡΙΖΑ και της ελληνικής κοινωνίας. Και εδώ πρέπει να αποφευχθεί μια παγίδα. Ο τακτικισμός. Δηλαδή «αυτό το λέμε, αυτό δεν το λέμε» ή «αυτό μας συμφέρει και το κάνουμε, αυτό δεν μας συμφέρει και το αποφεύγουμε». Αυτή είναι η τακτική του ΚΚΕ. Ό,τι συμφέρει την κοινωνία συμφέρει και μας. Και όχι το αντίστροφο.
Προσοχή στη νοοτροπία ΠΑΣΟΚ
Τα οργανωτικά προβλήματα δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι πάντα σε συνάρτηση με την ιδεολογία, την πολιτική και την κοινωνική δραστηριότητα ενός κόμματος. Πόσο καλά είναι επεξεργασμένη η ιδεολογία του ΣΥΡΙΖΑ, όταν σημερινοί σύντροφοι μέχρι χθες ήταν στελέχη του ΠΑΣΟΚ και αυτή τη νοοτροπία μεταφέρουν στον ΣΥΡΙΖΑ; Άγιο Πνεύμα της Αριστεράς δεν υπάρχει για να γίνουν θαύματα. Το κεντρικό προεκλογικό σύνθημα για κυβέρνηση της Αριστεράς πόσο ρεαλιστικό ήταν και πόσο δημαγωγικό; Η δημαγωγία κατά κανόνα φέρνει οφέλη στη δημαγωγό, αλλά φέρνει καταστροφή στην κοινωνία.
Η εμπειρία του ΠΑΣΟΚ είναι πρόσφατη. Και δεν πρέπει να συγχέουμε την πολιτική με τη δημαγωγία. Η πρώτη αφορά την κοινωνία και της προτείνει άμεσες και ρεαλιστικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα, χωρίς αυτά να είναι ξεκομμένα από το μεγάλα οράματα για την αλλαγή της κοινωνίας. Η δημαγωγία είναι να πείσεις με κάθε τρόπο, είτε σαν πολιτικός, είτε σαν κόμμα, πως αγωνίζεται για το καλό της κοινωνίας και όταν έρθεις στην εξουσία, να επεξεργαστείς τη μεγαλύτερη δυνατή καταστροφή των ανθρώπων. Είναι αυτό που κάνει η Τρόικα Εσωτερικού.
Ενεργό πολιτικό υποκείμενο
Και ένα τελευταίο ερώτημα. Οι 1.650.000 που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και που δικαιολογημένα προκάλεσαν τόσο ενθουσιασμό, έδωσαν έδαφος για ποικίλες αναλύσεις κατά πόσο είναι ενεργοί πολίτες. Πιο απλά: ψηφοφόρος και ενεργός πολίτης είναι το ίδιο; Και τότε τι σημαίνει η αποχή που πήρε 3,35 εκ. ψήφους και ήρθε πρώτο κόμμα; Αυτοί είναι ανενεργοί πολίτες; Και πώς εξηγείται οι άνθρωποι που αύριο μπορεί να πηδήξουν από το μπαλκόνι, οι άνεργοι, οι άστεγοι, αυτοί που ζουν στην απόλυτη ένδεια να βγάλουν κυβέρνηση αυτούς ακριβώς που τους εξαθλίωσαν; Ας μην ξεχνάμε πως η Νέα Δημοκρατία μέσα σε ένα μήνα πήρε 633.555 νέους ψηφοφόρους. Γιατί πλειοψηφία δεν μπορούν να δώσουν οι πλούσιοι. Αυτή τη δίνουν οι πολλοί, που είναι φτωχοί.
Για μένα ο «απλός ψηφοφόρος» είναι ένας αδρανοποιημένος πολίτης, που δεν έχει καμία σχέση με τα κοινά. Όλοι ζούμε σε αυτήν την κοινωνία. Αυτοί που ασχολούνται με τα κοινά, είναι τόσο λίγοι που δεν θα χώραγαν σε κανένα στατιστικό δείγμα. Και αν οι πολίτες δεν ήταν τόσο αδρανείς και ήταν ενεργοί πολίτες, δεν θα φτάναμε στη σημερινή συμφορά. Εκτός λοιπόν από μέλη στον ΣΥΡΙΖΑ, ας δούμε πώς αυτή η αδρανής μάζα μπορεί να μετασχηματιστεί σε ενεργό πολιτικό υποκείμενο. Και τότε θα έχουμε κάνει ένα βήμα προς την άμεση δημοκρατία.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην: http://www.epohi.gr και
