Στέφανος Καραμούτσιος

Ο παππούς μου Βασίλειος Καραμούτσιος ήταν ο μόνος Βαξιανίτης που δεν είχε ως κύρια ασχολία την γεωργία ή την κτηνοτροφία.

Ήταν ξυλοκόπος. Τον θυμάμαι μικρό παιδί να παίρνει το μουλάρι του και για ώρες να χάνεται στο κτήμα μας στις Σπάθες. Εκεί υπήρχαν πολλά κέδρα και από αυτά ο παππούς διάλεγε κάποιους κορμούς που τις επεξεργάζονταν και τις έλεγε γαϊδάρες.

Αυτές τις γαϊδάρες τις φόρτωνε στο μουλάρι του και από την Βάξια τις  έφερνε είτε στους σημερινούς Λογγάδες είτε στην Ντραμπάτοβα.

Ένα ταξίδι κουραστικό και όχι χωρίς κινδύνους. Όταν κατάκοπος επέστρεψε στο σπίτι και έτρεχα στην αγκαλιά του είχε πάντα στην τσέπη του ζαχαρικά για να με φιλέψει. Ήμουν το μικρότερο εγγόνι του από τα πολλά που είχε, αφού ο παππου- Βασίλης είχε 10 παιδιά.

Αργότερα, όταν μεγάλωσα, η οικογένεια κατέβηκε στα Γιάννενα. Νεαρός φοιτητής, όταν πήγα στο νησί και έκανα φιλίες με τους παλιούς ψαράδες άκουσα από αυτούς τα καλύτερα λόγια για τον παππού μου που είχε πεθάνει τον Αύγουστο του 1966.

Ο παππούς μου ήταν ο κύριος- αν όχι ο μοναδικός- προμηθευτής των κέδρινων κορμών  με τους οποίους κατασκεύαζαν τα καΐκια τους με τα οποία ήταν συνδεμένη η ιστορία της λίμνης.

Για αυτά τα καΐκια της λίμνης με την δική τους ιστορία, τεχνοτροπία και προσφορά θα γίνει σήμερα Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου στο ΘΥΜΩΜΕΝΟ ΠΟΡΤΑΙΤΟ μια όμορφη εκδήλωση, στις 8 το βράδυ με ομιλητή τον Λάζαρο Νάτση.

Στην εκδήλωση αυτή θα συζητηθούν επίσης τρόποι για να διατηρήσουμε αυτή την όμορφη παράδοση, την τόσο στενά συνδεδεμένη με την λίμνη καθώς και την ζωή των Γιαννιωτών.

Θα είναι και ένα μνημόσυνο για τον αγαπημένο μου παππού που με τις γαϊδάρες του σε καιρούς δύσκολους συνδέθηκε με τη λίμνη και τον κόσμο της.

Ένα διδακτικό παραμύθι για μικρά αλλά και μεγάλα παιδιά

Μια φορά κι έναν καιρό σε μια μαγευτική λιμνούπολη ζούσε ένας δήμαρχος, που αγαπούσε όλους τους κατοίκους της πόλης του αλλά περισσότερο από όλα και από όλους αγαπούσε τη μουσική και τους μουσικούς.

Με μεγάλη προπάθεια πέτυχε η μουσική να γίνει το αγαπημένο χόμπι όλων των κατοίκων και στα παλάτια πολιτισμού της λιμνούπολης κάθε ημέρα συνέρρεαν χιλιάδες άνθρωποι για να διδαχτούν την μουσική από δασκάλους, τους οποίους αντάμειβε με χρυσάφι και τους περιποιούνταν με πλούσια γεύματα που παρέθετε για να τους τιμήσει!  Το μαγικό τζίνι της μουσικής που ζούσε στα νερά της λίμνης αναγνωρίζοντας την αξιοσύνη του φιλόμουσου δημάρχου του χάρισε ένα σπάνιο δώρο.

Τον προίκισε με μια μαγική φωνή, ώστε να μπορεί να τραγουδά και να απαγγέλνει και να κάνει χαρούμενους και ευτυχισμένους τους ακροατές του.

Τα χρόνια περνούσαν με χορό και με τραγούδι και η φήμη του δημάρχου απλώθηκε σε όλο τον κόσμο, όπου έγινε γνωστός σαν ο “δήμαρχος που τραγουδά”, προκαλώντας τη ζήλεια των άλλων δημάρχων.

Αυτοί οι ζηλόφθονες δήμαρχοι πλήρωσαν ένα κακό τζίνι και το εγκατέστησαν στο δημαρχείο της λιμνούπολης.

Το κακό τζίνι κατάφερε να αλλάξει τον χαρακτήρα του καλού δημάρχου με αποτέλεσμα αυτός να παίρνει άδικες και σκληρές αποφάσεις για τους δημότες τους, που έπαψαν πια να τον αγαπούν και συχνά μαζεύονταν στο παλάτι του για να εκφράσουν την αγανάκτησή τους.

Όπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις τον δήμαρχο πλησίασαν άνθρωποι που με το πρόσχημα ότι τον αγαπούν του υποσχέθηκαν ότι θα τον βοηθήσουν για να κερδίσει πάλι την αγάπη των συμπολιτών του.

Ήταν άνθρωποι αυλοκόλακες, κακόφωνοι και άμουσοι που βρήκαν την ευκαιρία να διοργανώνουν δικές τους συναυλίες καλώντας τον δήμαρχο να τραγουδάει και να απαγγέλνει αλλά συμβουλεύοντάς τον να απολύει και να διώχνει όλους εκείνους τους μουσικούς που γέμιζαν την λιμνούπολη με μελωδίες.

Μέσα σε αυτό το άρρωστο περιβάλλον ο καλός και φιλόμουσος δήμαρχος ξέχασε τη  μεγάλη του αγάπη για τη μουσική και συνέχιζε να διώχνει μουσικούς και να διορίζει γραμματείς και αυλικούς.

Οι μουσικοί απογοητευμένοι κάλεσαν το τζίνι τους και του ζήτησαν να τιμωρήσει τον αχάριστο δήμαρχο.

Το καλό τζίνι της μουσικής, όταν είδε την κατάσταση, θύμωσε πολύ και αποφάσισε να τιμωρήσει τον δήμαρχο με τον πιο σκληρό και πρωτότυπο τρόπο.

Παρουσιάστηκε στον ύπνο του και με τη μορφή γνωστού του αυλοκόλακα τον συμβούλεψε να διοργανώσει συναυλία εγχόρδων μέσα στη λίμνη με τον ίδιο να παίζει τρομπέτα.

Ο δήμαρχος εθισμένος στις κολακείες των αυλικών του, ότι μπορεί να τα κάνει όλα, αποφάσισε να διοργανώσει την συναυλία και άρχισε τις πρόβες στο κέντρο της λίμνης, όπως φαίνεται στη φωτοφραφία.

Όμως το τζίνι της μουσικής που όπως είπαμε κατοικούσε στη λίμνη, σήκωσε ένα ξαφνικό μπουρίνι, ενώ ο δήμαρχος έκανε πρόβα και η λίμνη κατάπιε τον αχάριστο δήμαρχο.

Ο δήμαρχος δεν βρέθηκε ποτέ και μόνο όσοι κάνουν βόλτα στη λίμνη κάποιες βροχερές και φουρτουνιασμένες μέρες λένε ότι ακούνε κάποιους ήχους από έγχορδα μουσικά όργανα.

Άλλοι όμως υποστηρίζουν ότι οι ήχοι αυτοί είναι από τους βορειοανατολικούς ανέμους που χτυπούν με μανία τη λίμνη.

Σ. Κραψίτης

Είναι γνωστή η αγάπη των Κραψιτών προς τις πολεμικές τέχνες και το πλιάτσικο στο οποίο επιδόθηκαν με επιτυχία στο πέρασμα των αιώνων.

Συνήθειες που “ξέχασαν” τις τελευταίες δεκαετίες, όταν αποφάσισαν να ενσωματωθούν με την υπόλοιπη κοινωνία και έκτοτε διάγουν βίον ειρηνικόν.

Φαίνεται όμως ότι κάποιοι δεν ξέχασαν τις παλιές συνήθειες και αποφάσισαν να αναβιώσουν τα κατορθώματα των προγόνων τους και από όσα φέρνει στο φως η αστυνομική έρευνα μάλλον ήθελαν  και να τους ξεπεράσουν, μετατρέποντας το ορεινό χωριό σε ένα μικρό ελληνικό Λαζαράτι.

Άλλωστε το Λαζαράτι ( το μόνο μουσουλμανικό χωριό) στην Ελληνικότατη Δρόπολη της Β. Ηπείρου δεν απέχει και πολύ από το χωριό Γράψη της ίδιας περιοχής, από όπου σύμφωνα με την ιστορική παράδοση ένας μέρος των κατοίκων, πεταλώνοντας ανάποδα τα άλογα (αλογοσούρτες) διέφυγαν περνώντας τα σύνορα και εγκαταστάθηκαν στην δική μας Κράψη για να γλυτώσουν την μήνιν του τοπικού μπέη…

Σας είχαμε ενημερώσει για τις χορευτικές επιδόσεις της βουλευτού του ΣΥΡΙΖΑ Ιωαννίνων Μερόπης Τζούφη, η οποία παρά τις πολιτικές της υποχρεώσεις δεν άφησε φέτος το καλοκαίρι πανηγύρι για πανηγύρι στο νομό Ιωαννίνων που να μη το επισκεφθεί και κυρίως να μην αποδείξει ότι είναι ασυναγώνιστη στο χορό.

Στο χορό που όπως σημειώνουν οι ειδικοί η κ. Τζούφη συνδυάζοντας το απαράμιλλο ήθος και ύφος της Ζαγορίσιας παράδοσης τον μετουσιώνει  σε ένα ρεσιτάλ σωματικής και ψυχικής αρμονίας και ανόθευτης και πηγαίας έκφρασης, μια πραγματική ιεροτελεστία.

Αυτά τα στοιχεία των χορευτικών της επιδόσεων ανέδειξε η κ. Τζούφη στο “Αντάμωμα Καλλιτεχνών Παραδοσιακής Μουσικής” που έγινε στο Μονοδέντρι Ιωαννίνων στις 10 Αυγούστου στο θέατρο Άγγελου Κίτσιου, μια εκδήλωση που διοργάνωσε το ΔιΚΗΜ (Διεθνές Κέντρο Ηπειρώτικης Μουσικής).

Όπως αναφέρουν πολλοί αναγνώστες μας που παρακολούθησαν την εκδήλωση μπορεί η Ηπειρώτικη Μουσική να ήταν το κεντρικό γεγονός όμως εκείνη, που έλαμψε το άστρο της, ήταν η αγαπημένη των Ζαγορισίων, Μερόπη, που έδωσε ένα ακόμη ρεσιτάλ.

Α.Α

Η Πέρδικα Θεσπρωτίας ένα από τα τρία ομορφότερα χωριά της Ελλάδας που προκρίθηκαν από το υπουργείο Τουρισμού, για να εκπροσωπήσουν τη χώρα μας στη Πρωτοβουλία με την επωνυμία «Best Tourism Villages» του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (UNWTO).

Τα άλλα δύο είναι η Αρναία Χαλκιδικής και το Φισκάρδο στην Κεφαλονιά.

Με περίπου 3.500 κατοίκους και 30 χλμ από την Ηγουμενίτσα, το χωριό βρίσκεται ανάμεσα στην Πάργα και τα Σύβοτα, χτισμένο πάνω σε λόφο και μπροστά από μαγευτικές παραλίες.

Ο θεσμός «Best Tourism Villages», σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, αποτελεί μια παγκόσμια πρωτοβουλία για την ανάδειξη αυτών των χωριών όπου ο τουρισμός διατηρεί πολιτισμούς και παραδόσεις, γιορτάζει τη διαφορετικότητα, παρέχει ευκαιρίες και προστατεύει τη βιοποικιλότητα. Επιπλέον, ξεχωρίζοντας τα χωριά που αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα τουριστικών προορισμών με πολιτισμικά και φυσικά πλεονεκτήματα, ο θεσμός καθιστά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμό, σύμμαχο στην προσπάθεια για την περαιτέρω βιώσιμη ανάπτυξή τους.

Τα Γιάννενα επισκέφτηκε, φιλοξενούμενος από την Περιφέρεια της Ηπείρου, ο Νεοϋορκέζος Δημοσιογράφος και Ιδρυτής του “Jews of New York” Yoav Davis στα πλαίσια ταξιδιού “εξοικείωσης” Αμερικανών και Καναδών δημοσιογράφων με την Ήπειρο των τεσσάρων εποχών.

Τις εμπειρίες από την επίσκεψη στην Ελλάδα ο Yoav Davis τις μετέδωσε στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων Εθνικού Τηλεοπτικού Σταθμού του Ισραήλ “Ν12”

Με ανάρτησή του δε στον προσωπικό του λογαριασμό στο ινσταγραμ  αναφερόμενος στην πόλη των Ιωαννίνων και την Εβραϊκή κοινότητα γράφει τα εξής:

Ο εξαιρετικός “μάστορας της πέτρας” κ. Αθανάσιος Πόραβος ή -όπως με προέτρεψε να τον αποκαλώ- “μαστρο Θανάσης”… μού εμπιστεύτηκε ένα κείμενο που το θεωρώ μοναδικό στο είδος του, εφόσον γράφτηκε από έναν άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στις -κάθε είδους…- πέτρινες κατασκευές κι έχει στο ενεργητικό του πλήθος από πέτρινα αριστουργήματα. Βασικός συντελεστής ο μαστρο Θανάσης στην εκ θεμελίων αναστήλωση του περίφημου γιοφυριού της Πλάκας.

https://www.facebook.com/petraslogos

Θανάσης Πόραβος*

Οι μαστόροι λιθοδομής των μπουλουκιών από σχεδόν το 1700 μέχρι τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησαν αθόρυβα και απλά έργα οικοδομής στη βάση των πραγματικών αναγκών των ανθρώπων. Στην απλή και δημιουργική τους δουλειά έκρυβαν μια απίστευτη σοφία, αποτέλεσμα της πείρας και της Παράδοσης. Τα έργα τους δεν προκύπτουν από κάποιο σχεδιαστήριο. Χαράζονταν επί τόπου με μοναδικό μέτρο τον άνθρωπο, τις ανάγκες του και την οικονομική δύναμη του εργοδότη. Το απλό, το χρήσιμο, το αναγκαίο το διακρίνεις σε κάθε πέτρα και έργο της Λαϊκής Αρχιτεκτονικής
Συναγωνίζονται αντάμα η αισθητική και η λειτουργικότητα.

Ξακουστά μαστοροχώρια ήταν των χωριών της Κόνιτσας, των Τζουμέρκων, του Βοϊου, των Λαγκαδιών και της Θράκης. Απαρτίζονταν από πελεκάνους, χτίστες, νταμαρτζήδες, ασβεστάδες, ξυλουργούς, ζωγράφους και μαστορόπουλα.

Ξεκινούσαν από τα μέρη τους την άνοιξη και επέστρεφαν το φθινόπωρο.
Ζούσαν κοινοβιακά με βάση το εθιμικό δίκαιο. Αποτελούνταν από συγγενείς και συγχωριανούς. Την αμοιβή την καθόριζε ο πρωτομάστορας. Σκληρή η δουλειά του μπουλουκιού και πολύ λιτή η ζωή τους… με το μυαλό πάντα στην οικογένεια και την πατρίδα τους. Ταξίδεψαν σχεδόν σε όλο τον κόσμο (είδα έργο τους στο Κρεμλίνο… τον Άγιο Γεώργιο).

Έφτιαξαν δημόσια έργα, σπίτια, εκκλησιές, καμπαναριά, γεφύρια, κάστρα, οχυρωματικά έργα, φάρους κ. ά. Όλα τους τα έργα εναρμονισμένα άριστα με το περιβάλλον.

Για πολλά χρόνια όργωσαν τη χώρα, ήταν για τους Τούρκους «φίλοι του λαού» τους σέβονταν, τους εμπιστεύονταν και τους είχαν σε υπόλειψη, τόσο ο λαός όσο και οι Τούρκοι που τους παρείχαν ασυλία στις μετακινήσεις τους.
Ο πρώτος μεταξύ ίσων ήταν ο πρωτομάστορας που διέθετε και κάποια ξεχωριστά προσόντα. Ο πρωτομάστορας ήταν ευρηματικός, οργανωτικός (μάνατζερ), σχεδιαστής-έστω και στο χώμα- άριστος μηχανικός και αρχιτέκτονας με καλλιτεχνικό ένστικτο, φαντασία και τόλμη. Διπλωμάτης και διαπραγματευτής έβρισκε κι έκλεινε δουλειές. Επέβλεπε και καθόριζε τη θεμελίωση, τοποθετούσε το πρώτο αγγονάρι και το τελευταίο κλειδί στα γεφύρια. Εισέπραττε την αμοιβή, πλήρωνε τους μαστόρους με το φανταστικό ποσό της εποχής 1,5 οκά καλαμπόκι τη μέρα και καμιά φορά και στάρι. Οι καλύτερα αμειβόμενοι ήταν οι πελεκάνοι. Μερτικό ανήκε και στα ζώα που κουβαλούσαν πέτρα και άμμο.

Η εκπαίδευση των νέων μαστόρων γινόταν τον χειμώνα στην Πυρσόγιαννη και άλλες περιοχές. Χαρακτηριστικός ο διάλογος του πρωτομάστορα Ζιώγα Φρόντζου, που έχτισε το γεφύρι της Κόνιτσας. Όταν τον ρώτησε ο Τούρκος μηχανικός παραλαβής του έργου «ποιο πανεπιστήμιο τέλειωσε»… η απάντησή του ήταν… «της Σκράπας»! Ο Τούρκος ντράπηκε να επιμείνει περισσότερο…(«Σκράπα είναι περιοχή που συλλέγαν πέτρες από το ποτάμι για εκπαίδευση). Προφανώς δεν ήταν εύκολο να τελειώσει κανείς αυτό το Πανεπιστήμιο.
Η ζωή των μαστορόπουλων ήταν η πιο δύσκολη γιατί εκτός από τα βάρη όλη μέρα κουβαλώντας πέτρες και λάσπη… είχαν και τη φροντίδα των ζώων.
Οι ώρες απασχόλησης πολλές… «από ήλιο σε ήλιο..», όμως είχαν τη διάθεση να τραγουδούν την αργάδα τους, να διασκεδάζουν μεταξύ τους, να λένε πολλές ιστορίες από αυτά που έζησα κι εγώ στη διαδρομή μου

Το πιο πολύτιμο εργαλείο το «τσιόκι» (σφυρί) κληρονομούταν από πατέρα σε γιο. Το τσιόκι εργαλείο βοηθός του αυτιού ν΄ ακούει και να βρίσκει τα αδύνατα σημεία της πέτρας. Αλλά και εργαλείο που επιφέρει τα κατάλληλα χτυπήματα στην πέτρα για τη διαμόρφωση και τον καλλωπισμό της!
Το χτίσιμό τους εξαιρετικό και ποικίλο. Δημιούργησαν αριστουργήματα «λαϊκού πολιτισμού». Έχτισαν ξερολιθιές, αργοντούβαρα, έμπλεχτα, αράδες, μέχρι απόλυτα λαξευμένες πέτρες κι αγγωνάρια (ισόδομα) πρέκια και καμαρολίθια εξαιρετικά λιθοανάγλυφα και υπέρθυρα..
Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν σαν κονίαμα συγκόλλησης εκτός από χώμα ή άμμο κι ασβέστη… χρησιμοποίησαν και το «κουρασάνι» που περιείχε πορσελάνη, τριμμένο κεραμίδι, άχυρα, γιδόμαλλο και πολύ καθαρό ασβέστη. Η ακριβής αναλογία και η τεχνογνωσία χάθηκε και υπάρχει ένα μεγάλο κενό.

Για να προστατευτούν από τους Τούρκους, άλλωστε κλειστή παρέα ήτανε… καθιέρωσαν μια δική τους γλώσσα τα κουδαρίτικα (κούδα = πέτρα) ή μαστορικά. Μια γλώσσα που εμπεριείχε τοπικούς ιδιωματισμούς, τοπονύμια, παρατσούκλια. Γλώσσα συνθηματική με περιορισμένο αριθμό λέξεων.
Αναφέρω ελάχιστα που τα βρίσκω χαρακτηριστικά:
μάνο = ψωμί, δικρανάς= δάσκαλος, τσέτσο = κρέας, τα κράνα= τα χρήματα, αγγίδες =κορίτσια, πραχάλα =δουλειά, κούφιος = τοίχος,
(θα μας πραχαλισ’ η αγγίδα ζούμπια)= θα μας φτιάξει η κοπέλα πίττα.
Στις μέρες μου τα κουδαρίτικα εκτός από νοσταλγική αναφορά δεν έχουν πρακτική χρήση παρ΄ότι οι δάσκαλοί μου μαστόροι τα γνωρίζαν. Οι συνθήκες που τα παρήγαγαν και τα διατηρούσαν έπαψαν να υπάρχουν.

Τα μπουλούκια χάθηκαν όπως χάθηκε και η πολύτιμη τεχνογνωσία τους. Σήμερα για να για να συνεχίσει κανείς το έργο τους απαιτεί πολύ κόπο και θυσίες. Όπως λέει ο πρωτομάστορας πελεκάνος από την Πυρσόγιαννη Δήμος Φλίνδρης : «χάθηκε η τέχνη… τα τσιμέντα δεν είναι τέχνη».